موضوع: کتاب الديات/فصل اول:مورد دیه /مسأله سی ام: حکم جنایات حیوانات باربر«3»

و لو كان المقود أو المسوق قطارا ففي إلحاق الجميع بالواحد حكما وجهان؛ من صدق السوق و القود للجميع و من فقد علة الضمان و هي القدرة على حفظ ما يضمن جنايته فإنّ القائد لا يقدر على حفظ يدي ما تأخر عن الأول غالبا و كذا السائق بالنسبة إلى غير المتأخر و هذا أقوى.

(و لو کان...):

بیان شد که اگر شخصی عنوان قائد بر او صادق باشد نسبت به جنایاتی که به واسطه دست یا سر حیوان وارد می گردد، ضامن است و لی نسبت به جنایایتی که به واسطه پاهای او وارد می گردد ضامن نمی باشد و همچنین بیان شد که اگر شخصی از عنوان سائق برخوردار باشد نسبت به تمام جنایاتی که توسط دست و سر و پای حیوان وارد می گردد، ضامن است. در ما نحن فیه بحث در مورد این است که اگر شخصی دو یا چند حیوان را به صورت قطار به یکدیگر ببندد و آن ها را به صورت قائد یا سائق (و یا راکب) حرکت دهد، حکم آن شخص به لحاظ ضمانت و عدم ضمانت چه می باشد؟

به عبارتی آیا او نسبت به هر یک از آن حیوانات عنوان قائد دارد لذا اگر جنایتی به واسطه هر یک از آن حیوانات محقّق گردد، با لحاظ عنوانش، ضمانت ثابت می گردد یا اینکه فقط نسبت به یکی از آن حیوانات ضمانت دارد؛ به این صورت که سائق نسبت به حیوان اخیر و قائد نسبت به حیوان اول؟

شارح می فرمایند: در مسأله مذکور دو وجه وجود دارد که مطابق یک وجه، ضمانت نسبت به جنایات همه حیوانات ثابت می گردد و به واسطه وجه دیگر ضمانت فقط نسبت به یک حیوان ثابت می گردد.

اما وجه اول این است که بگوییم نسبت به تمام این حیوانات عمل راندن یعنی سوق و عمل کشاندن یعنی قود وجود دارد لذا عنوان سائق و عنوان قائد نسبت به تمام آن حیوانات صادق است لذا حکم ضمانت نیز به تفصیل مذکور نسبت به همه آن حیوانات ثابت می باشد.

و اما وجه دیگر این است که بگوییم مطابق روایات، ضمانت در فرضی ثابت است که او قدرت بر محافظت از آن حیوان را دارا باشد و در مسأله مذکور قائد نسبت به حیوان اول قدرت دارد و سائق نسبت به حیوان آخر لذا ضمانت نسبت به حیوانات دیگر ثابت نمی باشد و شارح همین وجه دوم را می پذیرند و به نظر ما همین وجه دوم صحیح می باشد زیرا همان طور که بیان شد عنوان قائد، سائق، راکب و مالک نهایتا اقتضای ضمان را دارد ولی این ضمانت در فرضی منجّز و ثابت می گردد که خسارت و تلف منسوب به آن شخص باشد و قطعا خسارت و تلف در فرضی ثابت است که او قدرت بر محافظت از آن حیوان را داشته باشد و واضح است که سائق و قائد و همچنین راکب نسبت به همه آن حیوانات از چنین قدرتی برخوردار نمی باشند لذا ضمانت نسبت به همه آن حیوانات و جنایات آنها ثابت نمی گردد.