موضوع: فصل فی أحكام غسل الجنابة/کیفیت غسل جنابت- غسل ارتماسی/-

خلاصه جلسه گذشته

بحث در کیفیت غُسل ارتماسی بود. عرض شد که مرحوم سید (ره) در رابطه با کیفیت غسل ارتماسی فروضی را مطرح کرده است که در جلسه گذشته به این فروض اشاره شد و دلیل حکمِ مذکور در فرض اول، ذکر شد.

کلام محدّث بحرانی (ره)

مرحوم محدّث بحرانی (ره)، فرموده است که وحدت مذکور در رابطه با غسل ارتماسی، احتراز از تعدّدی است که در غسل ترتیبی، معتبر است و این وحدت، به معنای دفعةً واحدةً نیست، بنابراین، اگر در وحدت مذکور، یک نوع تأنّی حاصل شود که با دفعه‌ی عرفیه منافات داشته باشد، به صحت غُسل ضرری نمی‌زند[1] .

گفته شده است که کلام مرحوم محدّث بحرانی (ره)، صحیح نیست زیرا ارتماسِ واحده‌ی غیر متعدده و غیر متبعّضه، عرفاً امکان‌پذیر نیست مگر با ارتماس در آب؛ به صورت دفعةً واحدةً عرفیةً.

کلام آیت الله خویی (ره)

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که اگر ارتماس در آب، به صورت دفعیِ عرفی نباشد، بلکه به صورت تدریجی باشد دو حالت دارد؛

گاهی شخص، اعضای بدن را به صورت تدریجی در آب فرو می‌برد، مثل اینکه شخص، پایش را در آب داخل می‌کند و بعد خارج می‌کند، سپس پای دیگرش را در آب داخل می‌کند و خارج می‌کند و سپس عضو دیگر را در آب فرو می‌برد و خارج می‌کند تا تمام اعضا را در آب داخل کند و خارج کند. مسلّم است که به چنین غسلی، غسل ارتماسی گفته نمی‌شود، بلکه ارتماسِ جزء واحد است و ارتماسِ کل بدن نیست، بنابراین صدق نمی‌کند که گفته شود که شخص، ارتماس واحده انجام داده است، بلکه فقط یک جزء را به صورت ارتماسی شسته است.

اما گاهی شخص، به صورت تدریجی در آب فرو می‌رود، مثل اینکه حوضی باشد که پله‌های متعدّدی دارد و شخص، پله به پله داخل حوض می‌شود و بعد از اینکه داخل حوض شد، آب تمام بدنش را فرا می‌گیرد که در این صورت، ارتماس واحده محقق می‌شود و در آنِ واحد، آب تمام بدنش را فرا می‌گیرد، هرچند که به صورت تدریجی در آب داخل شده است[2] . این تصویر از غسل ارتماسی، همان تصویری است که از طرف مرحوم سید (ره) ارائه شد.

مرحوم سید (ره) در مسأله چهارم که بعداً به آن اشاره خواهد شد، غسل ارتماسی را به دو صورت تصویر کرده است[3] ؛

اول، اینکه وقتی شخص داخل آب قرار گرفت و آب تمام بدنش را احاطه کرد، نیّت غسل می‌کند، که در این صورت در آنِ واحد غُسلِ دفعی محقق می‌شود و دخول در آب به صورت تدریجی از مقدمات غُسل است و خودِ غسل نیست، بلکه غُسل همان زمانی است که آب تمام بدن را فرا می‌گیرد و شخص نیّت غسل می‌کند.

دوم، اینکه شخص هنگام دخول در آب، نیّت غسل می‌کند و سپس در آب داخل می‌شود تا غُسلش تدریجی و مستمر باشد به نحوی که تمام بدنش در آب داخل شود.

بنا بر صورت اول، که در آنِ واحد غُسل محقق می‌شود، وحدت، وحدتِ عقلی است و وحدت عرفی نیست، ولی بنا بر صورت دوم، وحدت، وحدت عرفی است چون وقتی بدن به طور کامل زیر آب قرار گرفت نیازی به نظر عرف نیست و ارتماس، حقیقتاً و واقعاً محقق شده است، ولی وقتی بدن به تدریج در آب داخل شود، وحدتِ عرفی محقق می‌شود.

دلیل اعتبارِ اینکه باید تمام بدن در آنِ واحد زیر آب باشد، ظاهر روایات و نصوصِ مشتمل بر ارتماس یا انغماس است و ارتماس یا انغماس محقق نمی‌شود مگر اینکه تمام بدن در آنِ واحد زیر آب قرار گیرد.

مرحوم آیت الله خویی (ره) فرموده است که علت اینکه تمام بدن باید به طور کامل زیر آب قرار بگیرد، این است که اخبار وارده در رابطه با اجزاء ارتماسِ واحده، ناظر به الغاء اعتبارِ ترتیب در غسل ترتیبی است، یعنی رعایت ترتیبی که در غسل ترتیبی لازم است، در غسل ارتماسی لازم نیست[4] .

خلاصه، اینکه غسل ارتماسی به این صورت است که یا بعضی از بدن در آب است و شخص، بخشی از بدن که خارج از آب است را به طور کامل در آب داخل می‌کند یا اینکه تمام بدن بیرون از آب است و شخص به صورت تدریجی در آب داخل می‌شود و بعد به صورت دفعی تمام بدن را زیر آب می‌برد تا غسل محقق شود و یا اینکه شخص، کلاً زیر آب است و در زیر آب نیّت غسل می‌کند و بدن را حرکت می‌دهد.