موضوع:فصل فی أحكام غسل الجنابة/غُسل ترتیبی زیر باران و ناودان/_

مسأله670: «يجوز الغسل تحت المطر و تحت الميزاب ترتيباً لا ارتماساً. نعم، إذا كان نهر كبير جارياً من فوق على نحو الميزاب لا يبعد جواز الارتماس تحته أيضاً إذا استوعب الماء جميع بدنه على نحو كونه تحت الماء»[1] .

به نظر مرحوم سید (ره)، انجام غُسل ترتیبی زیر باران و ناودان جایز است، ولی انجام غُسل ارتماسی زیر باران و ناودان جایز نیست. بله اگر یک رود بزرگی (آبشار)، همانند ناودان، از بالا جاری باشد، بعید نیست که انجام غسل ارتماسی زیر آن جایز باشد، به شرطی که زمانی که زیر آب قرار گرفت، آب همه بدنش را فرا بگیرد.

ملاک برای صدق غُسل ارتماسی این است که آب همه بدن را فرا بگیرد، بنابراین، اگر آبی که از آبشار از بالا به پایین می‌ریزد همه بدن را فرا بگیرد، انجام غسل ارتماسی زیر آن آب صحیح است زیرا در غسل ارتماسی، معتبر نیست که دخول در آب حتماً از طرف پاها باشد [، کما اینکه در هنگام غسل در حوض و رودخانه، متعارف این است که دخول در آب از سمت پاها انجام می‌شود]، بلکه دخول از طرف سر نیز کفایت می‌کند لذا غسل ارتماسی در زیر آب رودخانه‌ای که به صورت آبشار از بالا به پایین می‌ریزد، صحیح است.

اما اگر ارتماس به معنای مذکور [که آب تمام بدن را فرا بگیرد]، صدق نکند، مثل زمانی که باران می‌بارد چون قطرات باران متصل به هم نیستند، بلکه از هم جدا می‌باشند، در آن واحد و به صورت دفعةً واحدةً، آب بدن را فرا نمی‌گیرد، بنابراین، بحثی در این نیست که غسل ارتماسی بر غُسل در زیر باران صدق نمی‌کند، لکن کلام در این است که آیا غسل در زیر باران در عدم رعایت ترتیب، به غسل ارتماسی ملحق می‌شود یا اینکه غسل مذکور، به غسل ارتماسی ملحق نمی‌شود و رعایت ترتیب در آن لازم است؟

عرض می‌شود که عده‌ای معتقدند که غسل مذکور، به غسل ارتماسی ملحق می‌شود لذا رعایت ترتیب لازم نیست و دلیلشان بر این مطلب، تمسک به اطلاق ادله‌ای است که بر کفایت غُسل در زیر باران دلالت دارند چون این ادله، کفایت غسل زیر باران را به ترتیب مقیّد نکرده‌اند لذا اطلاق این ادله بر این دلالت دارند که غسل در زیر باران مُجزی است؛ اعم از اینکه ترتیب در آن رعایت شود یا ترتیب در آن رعایت نشود و عمده ادله‌ای که بر کفایت غسل در زیر باران دلالت دارند دو روایت صحیحه‌ای است که از علی بن جعفر نقل شده است؛

روایت اول: عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى (ع) أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ يُجْنِبُ هَلْ يُجْزِيهِ مِنْ غُسْلِ الْجَنَابَةِ أَنْ يَقُومَ فِي الْمَطَرِ حَتَّى يَغْسِلَ رَأْسَهُ وَ جَسَدَهُ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَى مَا سِوَى ذَلِكَ؟ فَقَالَ: «إِنْ كَانَ يَغْسِلُهُ اغْتِسَالَهُ بِالْمَاءِ أَجْزَأَهُ ذَلِكَ»[2] ‌.

علی بن جعفر از برادرش امام موسی بن جعفر (ع) در رابطه با شخصی که جنب می‌شود، سؤال کرده است که آیا برای او کفایت می‌کند که عوض غسل جنابت، زیر باران بایستد تا سرش و بدنش شسته شود، در حالی که برای او مقدور است که به غیر این صورت، غُسل کند، آن حضرت (ع) در پاسخ فرموده است که اگر نحوه شستن بدن در زیر باران، همانند شستن با آب است، کفایت می‌کند [، یعنی اگر آب باران همانند زمانی که بدنش را با آبی غیر از آب باران می‌شوید، شستشو می‌دهد کفایت می‌کند].

روایت دوم: رَوَاهُ عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِي كِتَابِهِ...، قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ تُصِيبُهُ الْجَنَابَةُ وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى الْمَاءِ فَيُصِيبُهُ الْمَطَرُ، أَ يُجْزِيهِ ذَلِكَ أَوْ عَلَيْهِ التَّيَمُّمُ؟ فَقَالَ: «إِنْ غَسَلَهُ أَجْزَأَهُ وَ إِلَّا تَيَمَّمَ»[3] .

گفته‌اند که از این دو روایت استفاده می‌شود که آب باران اگر به اندازه سایر آب‌هایی باشد که برای شستن بدن کفایت می‌کنند، غُسل کردن زیر آن آب باران کفایت می‌کند و رعایت ترتیب لازم نیست و این دو روایت مدعا را ثابت می‌کند، یعنی اگر آب باران به نحوی نباشد که تمام بدن را بپوشاند، بلکه برای شستن بدن کافی باشد، هرچند که ارتماس بر غسل با چنین آب بارانی صدق نمی‌کند، اما آثار ارتماس بر آن بار می‌شود و یکی از آثار ارتماس، این است که رعایت ترتیب لازم نیست.

پس ادعا این است که از اطلاق دو روایت مذکور، استفاده می‌شود که غُسل در زیر آب باران در عدم اعتبار رعایت ترتیب، به غسل ارتماسی ملحق می‌شود، هرچند که حقیقتاً بر چنین غُسلی، غسل ارتماسی صدق نمی‌کند.

اشکال به استدلال به دو روایت مذکور، ان‌شاءالله، در جلسه آینده بیان خواهد شد.