موضوع:فصل فی أحكام غسل الجنابة/حکم هزینه غسلِ زن/_

مسأله682: «ماء غسل المرأة من الجنابة و الحيض و النفاس و كذا أُجرة تَسخينه إذا احتاج إليه على زوجها على الأظهر لأنّه يعدّ جزءاً من نفقتها»[1] .

به نظر مرحوم سید (ره)، بنا بر أظهر، آبِ غسل جنابت، حیض و نفاسِ زن بر عهده زوج است و همچنین، اگر نیاز به گرم کردن داشته باشد، اجرت گرم کردن آن، بر زوج است زیرا آن هزینه، جزئی از نفقه زوجه شمرده می‌شود.

در رابطه با حکم مذکور، اختلاف نظر وجود دارد، بعضی از فقها معتقدند که [پرداخت هزینه] آبِ غسل زن، در صورتی که غسل واجب باشد، مثل غسل جنابت، حیض و نفاس و همچنین، هزینه گرم کردن آب غسل، از نفقه زوجه محسوب می‌شود و بر عهده زوج است. اما بعضی دیگر معتقدند که آبِ غسل زن و همچنین، هزینه گرم کردن آن آب از نفقه محسوب نمی‌شود و معتقدند که خود زن باید هزینه آن را پرداخت کند و اگر تمکّن از پرداخت نداشته باشد باید تیمّم کند.

روایاتی که در این رابطه وارد شده‌اند باید بررسی شوند تا مشخص شود که پرداخت هزینه‌های مورد نظر، جزء نفقه است و باید از جانب زوج پرداخت شوند یا اینکه آن روایات بر این دلالت دارند که این هزینه‌ها را خودِ زوجه باید پرداخت کند؟

روایت اول: عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمّا آتاهُ اللّهُ﴾[2] قَالَ: إِنْ أَنْفَقَ عَلَيْهَا مَا يُقِيمُ ظَهْرَهَا مَعَ كِسْوَةٍ وَ إِلَّا فُرِّقَ بَيْنَهُمَا»[3] .

در روایت مذکور، امام صادق (ع) در تفسیر آیه شریفه ﴿وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمّا آتاهُ اللّهُ﴾ [،و آنها كه تنگدست‌اند، از آنچه كه خدا به آنها داده، انفاق نمايند]، فرموده است که زوج باید آنچه را که باعث پشتیبانی از زوجه می‌شود به زوجه انفاق کند و او را بپوشاند [کنایه از اینکه زوج به گونه‌ای به زوجه انفاق کند که او را اداره کند] وگرنه اگر زوج نفقه زن را نپردازد بین زوج و زوجه جدایی می‌افتد.

در بعضی از تعبیرات آمده است که پرداخت نفقه از طرف زوج به زوجه، حتی شامل موردی که زوجه طلاق داده شده، لکن به بچه‌ای که از زوج است، شیر می‌دهد نیز می‌شود، همچنین اگر زوجه در حال عده باشد، زوج باید نفقه‌اش را بپردازد.

روایت دوم: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ يَعْنِي الْمُرَادِيَّ؛ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع)؛ يَقُولُ: «مَنْ كَانَتْ عِنْدَهُ امْرَأَةٌ فَلَمْ يَكْسُهَا مَا يُوَارِي عَوْرَتَهَا وَ يُطْعِمْهَا مَا يُقِيمُ صُلْبَهَا كَانَ حَقّاً عَلَى الْإِمَامِ أَنْ يُفَرِّقَ بَيْنَهُمَا»[4] .

روایت سوم: عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ؛ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ حَقِّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا، قَالَ: «يُشْبِعُ بَطْنَهَا وَ يَكْسُو جُثَّتَهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَ»[5] .

روایت چهارم: عَنْ يُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ؛ قَالَ: زَوَّجَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) جَارِيَةً كَانَتْ لِإِسْمَاعِيلَ ابْنِهِ، فَقَالَ: «أَحْسِنْ إِلَيْهَا» قُلْتُ: وَ مَا الْإِحْسَانُ إِلَيْهَا، قَالَ: «أَشْبِعْ بَطْنَهَا وَ اكْسُ جُثَّتَهَا وَ اغْفِرْ ذَنْبَهَا»[6] .

یونس بن عمار گفته است که امام صادق (ع) کنیزی را که قبلاً مال فرزندش اسماعیل بود را به ازدواج من درآورد، پس فرمود که به این کنیز نیکی کن، عرض کردم که مقصود شما از احسان و نیکی کردن به او چیست؟ آن حضرت (ع) فرمود که شکمش را سیر کن و بدنش را بپوشان و خطاهایش را ببخش.

روایت پنجم: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): مَا حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا؟ قَال: «يَسُدُّ جَوْعَتَهَا وَ يَسْتُرُ عَوْرَتَهَا وَ لَا يُقَبِّحُ لَهَا وَجْهاً فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدْ وَ اللَّهِ أَدَّى إِلَيْهَا حَقَّهَا» قُلْتُ: فَالدُّهْنُ، قَالَ: «غِبّاً يَوْمٌ وَ يَوْمٌ لَا»، قُلْتُ: فَاللَّحْمُ، قَالَ: «فِي كُلِّ ثَلَاثَةٍ فَيَكُونُ فِي الشَّهْرِ عَشْرَ مَرَّاتٍ لَا أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ» [قلت: فالصبغ، قال:] وَ الصِّبْغُ فِي كُلِّ سِتَّةِ أَشْهُرٍ وَ يَكْسُوهَا فِي كُلِّ سَنَةٍ أَرْبَعَةَ أَثْوَابٍ ثَوْبَيْنِ لِلشِّتَاءِ وَ ثَوْبَيْنِ لِلصَّيْفِ وَ لَا يَنْبَغِي أَنْ يُقْفِرَ بَيْتَهُ مِنْ ثَلَاثَةِ أَشْيَاءَ دُهْنِ الرَّأْسِ وَ الْخَلِّ وَ الزَّيْتِ وَ يَقُوتُهُنَّ بِالْمُدِّ فَإِنِّي أَقُوتُ بِهِ نَفْسِي وَ لْيُقَدِّرْ لِكُلِّ إِنْسَانٍ مِنْهُمْ قُوتَهُ فَإِنْ شَاءَ أَكَلَهُ وَ إِنْ شَاءَ وَهَبَهُ وَ إِنْ شَاءَ تَصَدَّقَ بِهِ وَ لَا تَكُونُ فَاكِهَةٌ عَامَّةٌ إِلَّا أَطْعَمَ عِيَالَهُ مِنْهَا وَ لَا يَدَعُ أَنْ يَكُونَ‌ لِلْعَبْدِ [للعید] عِنْدَهُمْ فَضْلٌ فِي الطَّعَامِ أَنْ [يَسْنَا لَهُمْ] فِي ذَلِكَ شَيْ‌ءٌ مَا لَمْ [يَسْنَاهُ لَهُمْ] فِي سَائِرِ الْأَيَّامِ»[7] .

امام صادق (ع) در روایت مذکور، فرموده است که حق زن بر شوهرش این است که او را سیر کند، عورتش را بپوشاند [، یعنی لباس او را فراهم کند] و با او با تُرش‌رویی برخورد نکند و صورت او را به زشتی تقبیح نکند [، یعنی او را تحقیر نکند]، پس اگر چنین کند، حق زن را ادا کرده است، راوی، گفت که روغن مالشی چگونه است [، یعنی آیا آن را نیز باید فراهم کند]؟ آن حضرت (ع) فرمود که هزینه روغن را یک روز در میان تأمین کند، راوی گفت که چه مقدار گوشت به او بدهد؟ آن حضرت (ع) فرمود که در هر سه روز به او گوشت بدهد که در ماه ده مرتبه می‌شود و بیشتر از آن لازم نیست و [هزینه] رنگ نیز در هر شش ماه پرداخت شود و در هر سال او را با چهار لباس می‌پوشاند؛ به این نحو که دو لباس برای زمستان او و دو لباس برای تابستان او تهیه کند و سزاوار نیست که خانه او از سه چیز خالی باشد که عبارت از روغن سر، سرکه و روغن زیتون می‌باشند و زنان را با یک مُد طعام غذا بدهد، همانا من غذای خانواده‌ام را تأمین می‌کنم و غذای هر یک از زنان باید مشخص باشد، پس اگر خواست آن را می‌خورد و اگر خواست آن را می‌بخشد و اگر خواست آن را صدقه می‌دهد و از میوه‌هایی که عمومیت دارند [و همه اقشار استفاده می‌کنند] باید برای عیالش تهیه کند و از اینکه در روز عید غذای بهتری به آنان بدهد که در سایر روزها نمی‌داده است، خودداری نکند.

بحث جلسه آینده: بررسی دلالت روایات مذکور [، مبنی بر اینکه آیا این روایات بر لزوم پرداخت هزینه آبِ غسلِ از جانب زوج دلالت دارند یا هزینه را خودِ زوجه باید پرداخت کند]، ان‌شاءالله، در جلسه آینده بیان خواهد شد.