درس خارج فقه استاد سیدهاشم حسینیبوشهری
1402/08/21
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فصل فی الحیض/ حکم خون خارج شده از فرج و خون باقیمانده در فرج/
بعضی به حیض بودن خون مذکور فتوا دادهاند؛
بعضی به عدم حیضیّت آن خون فتوا دادهاند؛
و بعضی، مثل مرحوم سید (ره) قائل به احتیاط شدهاند.
دو دلیل از ادله قائلین به حیضیّت خون باقی مانده در فرج در جلسه گذشته ذکر و بررسی شد.
همچنین، به اشکال آیت الله تبریزی (ره) به استدلال به روایاتی که حیضیّت خون را متوقف بر دیدن و خروج خون از فرج دانسته است، اشاره شد و عرض شد که ایشان فرموده است که رؤیت خون، به خونی که از فضای فرج خارج شده است اختصاص ندارد، بلکه خونی که داخل فضای فرج باشد را نیز شامل میشود، کما اینکه مراد از رؤیتِ طُهر در روایات وارده در رابطه با رؤیت طُهر [که در باب17 از ابواب حیض کتاب وسائل الشیعة آمده است]، طُهر خارجی نیست، بلکه مراد از آن، عدم بقاء خون در فرج است و این قرینه بر این است که رؤیت، منحصر به خروج خون از فرج نیست یعنی همانطور که زن با داخل کردن پنبه در فرج و آلوده نشدن آن به خون، از رؤیت عدم خون در پنبه، طُهر و پاکی را کشف میکند، از داخل کردن پنبه در فرج و آلوده شدن آن به خون، از رؤیت خون در پنبه، حیض بودن را کشف میکند بنابراین، رؤیتِ خون، منحصر به دیدن خون خارج شده از فرج نیست، بلکه خونی که در فرج باشد و به پنبه داخل شده در آن اصابت کند را نیز شامل میشود لذا اگر خون، داخل فرج باشد و خارج نشود نیز محکوم به حیضیّت است و احکام حیض بر آن بار میشود.[1]
البته درست است که دیدن خون در پنیه نیز رؤیتِ در خارج است، لکن این رؤیت ناشی از داخل فرج است. بنابراین، اگر منصفانه خواسته باشیم قضاوت کنیم باید بگوییم که حق با آیت الله تبریزی (ره) است، یعنی درست که خونی که به پنبه اصابت کرده است نیز در خارج از فرج رؤیت میشود، لکن اصل بحث در این است که آیا خونی که در داخل فرج است، محکوم به حیض است یا محکوم به حیض نیست که نظر آیت الله تبریزی (ره) این است که چنین خونی نیز محکوم به حیضیّت است زیرا وقتی به پنبه اصابت کند و از فرج خارج شود، هرچند که رؤیت این خون در خارج است، لکن منشأ آن داخل فرج است.
هر چند که گفتیم انصاف این است که فرمایش آیت الله تبریزی (ره) درست است، ولی جالب این است که خود آیت الله تبریزی (ره) به روایتی تمسک کرده است که از آن روایت استفاده میشود که خونی که داخل فرج است ملاک نیست، بلکه ملاک برای حکم به حیضیّت، خونی است که از فرج خارج شده است و لذا با توجه به آن روایت نمیتوان به حیضیّت خونی که به واسطه پنبه از فرج خارج شده است حکم کرد که انشاءالله، در ادامه [و در دلیل دوم از ادله قائلین به عدم حیضیّت خونِ داخل فرج] به آن روایت اشاره خواهد شد.
بعضی گفتهاند که لسان روایاتی که اوصاف حیض، مانند گرم بودن، خروج همراه با سوزش و امثال آن را اشاره کرده است، بر خونی منطبق است که از فرج خارج شده باشد و این صفات بر خونی که داخل فرج باشد و خارج نشده باشد صدق نمیکند.
ممکن است که گفته شود که روایات مربوط به اوصاف خون حیض، فقط در مقام بیان خونی است که از فرج خارج میشود و در مقام بیان مطلق خون حیض نیست تا گفته شود که خونی که داخل فرج است چون صفات مذکور را ندارد، خون حیض نیست. به عبارت دیگر، این روایات در مقام بیان فرقگذاری بین خون حیض و خون استحاضه است، به این معنا که خون استحاضه، خونی است که سرد است و بدون سوزش خارج میشود ولی خون حیض، خونی است که گرم است و با سوزش خارج میشود بنابراین، قبول داریم که صفاتی از قبیل گرم بودن، خارج شدن همراه با سوزش، تازه بودن و قرمز بودن از صفات خون حیض است، لکن ذکر این صفات به خاطر بیان فرق بین خون استحاضه و خون حیض است و منظور، این نیست که خون داخل فرج خون حیض نیست لذا نمیتوان با تمسک به این روایات، حیض بودن خونی که در فرج است و از آن خارج نشده است را منتفی دانست، بلکه احتمال دارد که آن خون که از فرج خارج نشده است نیز خون حیض باشد.
آیت الله تبریزی (ره) فرموده است که روایاتی وجود دارند که در این ظهور دارند که جریان احکام حیض به خروج خون از فرج مربوط میشود و لذا احکام حیض در رابطه با خونی که از فرج خارج نشده است، جاری نمیشود که روایات ذیل از جمله آن روایات است؛
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ: فِي الْمَرْأَةِ تَكُونُ فِي الصَّلاَة فَتَظُنُّ أَنَّهَا قَدْ حَاضَتْ؛ قَالَ: «تُدْخِلُ يَدَهَا فَتَمَسُّ الْمَوْضِعَ فَإِنْ رَأَتْ شَيْئاً انْصَرَفَتْ وَ إِنْ لَمْ تَرَ شَيْئاً أَتَمَّتْ صَلاَتَهَا»[2] .
عمار بن موسی از امام صادق (ع) در رابطه با زنی که در حال نماز خواندن است و گمان میکند که حائض شده است سؤال کرد، آن حضرت (ع) فرمود که دستش را داخل لباسش میکند و آن موضع [، یعنی ظاهر عورت] را مس میکند پس، اگر چیزی [از خون] دید، از ادامه نماز منصرف میشود و نماز را رها میکند و اگر خونی ندید نمازش را تمام میکند.
آیت الله تبریزی (ره) با تمسک به روایت مذکور، بر عدم حیض بودن خونی که داخل فرج است و از فرج خارج نشده است، فتوا داده است.
بحث جلسه آینده: سند روایت مذکور، انشاءالله، در جلسه آینده بررسی خواهد شد.