موضوع: تفسیر سوره بقره آیه 103

تفسیر آیه 103: ﴿وَ لَو أَنَّهُم ءَامَنُواْ وَ ٱتَّقَوا لَمَثُوبَةٌ مِّن عِندِ ٱللَّهِ خَيرٌ لَّو كَانُواْ يَعلَمُونَ﴾[1] ؛ و محقّقاً اگر ايمان آورده و پرهيزكار مى‌شدند بهره‌اى كه از خدا نصيب آنها مى‌شد بهتر از هر چيز بود، چنانچه مى‌دانستند.

در آیه قبل اشاره شد که یهودیان معتقد بودند که کاری که حضرت سلیمان (ع) در تسخیر و تصرف جنّیان انجام می‌دهد سحر است، در حالی که این سخن اتّهامی آشکار به شخصیت حضرت سلیمان (ع) بود، اما شیطان صفتان این اتّهام را بهانه قرار دادند و گفتند که اگر سلیمان (ع) که پیامبر خداست کارهای خود را با سحر پیش می‌برد چرا ما این کار را نکنیم و لذا خداوند متعال در آیه مورد بحث (آیه 103) فرموده است که اگر این جماعتِ گمراه، عوض روی آوردن به سحر و متهمّ کردن حضرت سلیمان (ع)، ایمان و تقوا را پیشه می‌کردند برای آنان بهتر بود.

واژه «مثوبة» از ریشه «ثوب» به معنای بازگشت و رجوع به حالت اولیه است.

راغب اصفهانی در کتاب مفردات خود نوشته است: «أصل الثَّوْبِ: رجوع الشي‌ء إلى حالته الأولى التي كان عليها، أو إلى الحالة المقدّرة المقصودة بالفكرة‌»[2] ؛ اصل ثوب رجوع شیء به حالت اولیه‌ای است که داشته است یا رجوع و بازگشت شیء به حالتی است که مورد انتظار است.

منظور از «مثوبه» در آیه مورد بحث، بازتاب عمل است، یعنی هر عملی بازتابی دارد و نتیجه عمل که به انسان برمی‌گردد «ثواب» نامیده می‌شود.

شاعر نیز گفته است:

تو نیکی می‌کن و در دجله انداز    که ایزد در بیابانت دهد باز

در تعریف «ثواب» این‌گونه آمده است: «الثوابُ ما يرجع إلى الإنسان من جزاء أعماله»[3] ؛ ثواب، چیزی از جزای اعمال انسان است که به او برمی‌گردد.