موضوع: قراءة الصلاة

بحث رسيد به مسئلة دوازدهم از مسائل مستحبات قراءة:

المسئلة 12

إذا شکّ فی صحة قراءة آية أو کلمةٍ يجب إعادتها إذا لم يتجاوز و يجوز بقصد الاحتياط مع التجاوز و لا بأس بتکرارها مع تکرّر الشک ما لم يکن عن وسوسة، و معه يشکل الصحة إذا أعاد

اين مسئله درباره شک در صحت آيه يا کلمه است؛

می‌فرمايند اگر تجاوز نکرده، اعادة واجب است.

و اگر تجاوز کرده، از باب احتياط اعاده جائز است.

(مگر آنکه از وسوسه باشد؛ که اعاده حائز نيست و اگر هم اعاده کند صحت نماز اشکال پيدا می‌کند - در اثر زيادة عمديّة-)

شک: در اصل قراءة باشد - مورد قاعدة تجاوز است.

در صحّت قراءة باشد - مورد قاعدة فراغ است.

اين دو قاعده اگرچه در واقع به يک مرجع برمی‌گردند و هر دو شک در اصل وجود مأمور به صحيح هستند؛ لکن بحسب ظاهر دو قاعده هستند.

در قاعده تجاوز دخول در غير معتبر است - تا تجاوز صدق کند - ولی در قاعده فراغ دخول در غير لازم نيست و مجرّد فراغ از مشکوک کافی است.

- هر چند برخی با مشهور مخالفت کرده و در قاعده فراغ نيز، دخول در غير را لازم دانسته‌اند.

- آن غيری که بايد برای صدق تجاوز، به آن دخول کرد چه ملاکی دارد؟

* محقق نائينی& و جماعتی فرموده‌اند: آن غير بايد از اجزاء مستقله باشد و اجزاء غير مستقله مثل کلمه و آيه کافی نيست؛ به اين استدلال که مواردی که در صحيحه‌ی زرارة - مستند اين قاعدة - بيان شده همه از اجزاء مستقله هستند.

* در مقابل جماعتی فرموده‌اند «غير» اجزاء غير مستقله را نيز شامل می‌شود؛ زيرا صحيحه زرارة اگرچه به مواردی که همه از اجزاء مستقله هستند اشاره کرده، لکن در آخرش يک ضابطه کلّيه إرائه کرده و آن قول امام× است که فرمودند:

(کلّ ما شککتَ فيه و دخلت فی غيره فشکّک ليس بشیءٍ)

و قاعده فراغ هم همين است و برای خروج از مشکوک، دخول در جزء مستقل معتبر نيست.

مسئله ما مصداق قاعده فراغ است - شک در صحت است -

عرض کرديم در قاعده فراغ دخول در غير معتبر نيست؛ حال اگر مراد ماتن& از (يجب اعادتها إذا لم يتجاوز) عدم دخول در غير باشد با مجرا و مفاد قاعده فراغ منافات دارد، زيرا در قاعده فراغ دخول در غير معتبرنيست و به صرف فراغ از امر مشکوک فراغ صدق می‌کند.

سيدنا الأستاذ الخوئی& فرموده‌اند:

(بنابراين بايد بين اجزاء مستقله و غير آن تفصيل داد؛ به اين بيان که در شک در صحت اجزاء مستقله برای صدق فراغ، دخول درغير معتبر نيست، ولی در صحت اجزاء غير مستقله، دخول در غير معتبر است فلذا در شک در صحت مثل کلمه يا حرف، به مجرد فراغ از آن حرف يا کلمه - بدون دخول در آيه بعدی - قاعده فراغ جاری نخواهد بود - يعنی بايد کلمه يا حرف مشکوک را اعاده کند -)

پس فتوای ماتن& به اطلاقش - شک در کلمه و آيه را واحد دانستن - مورد قبول نيست.

اين حکم انسان عادی است و امّا کثير الشک و وسواسی نبايد به شکّش اعتنا کند و اگر اعتنا کرد و کلمه يا آيه مشکوک الصحة را اعاده نمود، صحت نمازش به خاطر زياده عمديّة مورد اشکال است.