موضوع: کفايه /بحث نواهي/قوله الثالث/ من حيث کانت – قوله - و ذهاب البعص الی الجواز

۲.کلام مقدس اردبیلی که قایل به جواز عقلی اجتماع و امتناع عربی شده با این توضیح که لفظ امر در عرف دال بر عدم حرمت و لفظ نهی دال بر عدم وجوب است که نتیجه عدم اجتماع است.

جواب: مراد مقدی اردبیلی این است که عقل با دقت عقلی چون عمل را به علت دو عنوان داشتن دو عمل میداند قائل به جواز و عرف چون عمل و معنون را یک عمل بیشتر نمی داند عقل وارد میدان میشود و طبق موضوع سازی عرف قائل به امتناع میشود. یعنی حاکم در هر دو قسم عقل است منتها در قسم اول موضوع را هم خود عقل مشخص میکند ولی در قسم دوم موضوع را عرف مشخص میکند.

نکته: بر فرض اینکه مراد مقدس اردبیلی از دلالت عرفی، دلالت لفطی باشد میشود کلام مقدس اردبیلی را چنین توجیه کرد که عرف بعد از اینکه عقل حکم به اجتماع کرد، دال بر عدم وقوع اجتماع امر ونهی در خارج است.

قوله الخانس: لایخفی

واجب دارای تقسیماتی است.

    1. واجب عینی و کفایی.

    2. واجب تخییری و تعیینی.

    3. واجب نفسی و غیری

در اینکه آیا در مساله اجتماع امر و نهی همه اقسام واجب مورد بحث است یا فقط واجب، نفسی تعیینی و عینی دو نظریه وجود دارد:

۱. نظریه صاحب کفایه: بحث ما در مطلق واجبات است. به سه دلیل.

الف- اطلاق لفظ امر ونهی که شامل همه اقسام میشود.

ب- عموم استدلات طرفین

ج- عموم ملاک نزاع. که آیا لازمه اجتماع، اجتماع ضدین است یا خیر

۲.نظریه صاحب فصول: نزاع در امر و نهی، نفسی عینی تعیینی است به دلیل انصراف امر و نهی به آنها

جواب صاحب کفایه: اگر مراد شما از انصراف انصراف ماده امر ونهی است که منشا ندارد. چون منشا کثرت استعمال است و یا کثرت وجود. که اولی وجود ندارد و دومی هم بر فرض وجود منشا انصراف نیست. و اگر مراد انصراف صیغه است که انصراف نفسی منشا ندارد چون منشا کثرت استعمال است که وجود ندارد و اگر مراد انصراف بواسطه مقدمات حکمت است. به دلیل اینکه سه واجب غیری و کفایی و تخییری نیاز به قرینه دارند و با وجود عدم قرینه با مقدمات حکمت حکم به واجب تعیینی و عینی و نفسی میشود، این درست است ولی در اینجا قرینه مانع اطلاق گیری است و آن قرینه عموم استدلالات طرفین و عموم محل نزاع است که مانع اطلاق گیری است

نکته: مرحوم صاحب کفایه یک مثال برای واجب تخییری و حرام تخییر ی بیان کرده و می فرمایند مساله اجتماع در آنها هم مطرح است.