موضوع: بحث اجتماع امرونهي/اشکال پنجم/بر کلام شيخ انصاري قوله ان قلت کیف

دلیل شیخ انصاری بر وجوب.

دلیل اول.

- خروج مقدمه تخلص از حرام است.

- تخلص از حرام واجب است.

- مقدمه واجب هم واجب است.

- خروج که مقدمه واجب است واجب است‌.

جواب صاحب کفایه: مقدمه واجب سه صورت دارد:

الف. منحصرا مباح است. در این صورت بنابر قول به وجوب مقدمه واجب این مقدمه واجب میشود.

ب. مقدمه منحصره و حرام است. در این صورت مقدمه در صورت اولا اهم بودن انجام واجب نسبت به ترک حرام و ثانیا در صورت به سو اختیار نبودن انحصار، واجب میشود.

ج. مقدمه منحصره نیست. در این صورت مقدمه ای که مباح است واجب است نه مقدمه ای حرام است.

نکته.

اضطرار به مقدمه حرام یعنی (خروج از دار غصبی) که مقدمه تخلص از غصب است سبب وجوب آن نمیشود به دو دلیل:

- حرمت و عدم حرمت منوط به اراده مکلف باشد. حرمت منوط به اراده عدم دخول و عدم حرمت منوط به دخول و این درست نیست. چون ارده بعد از حکم میاید و در مرتبه معلول است نه علت حکم.

۲. لازمه اش خلف فرض است. چون فرض ما سو اختیار است در حالی که وقتی حرمت تبدیل به وجوب شود این تبدیل با حسن اختیار سازگار است.

دلیل دوم شیخ:

غصب و خروج غصبی مقتضی برا قبح و حرمت است نه علت تامه آن. و هر چیزی که مقتضی برای قبح شد اگر عنوان واجب متوقف و مترتب بر آن باشد، واجب میشود. در اینجا هم چون غصب خروجی عنوان واحبی(تخلص از حرام) بر آن مترتب شده واجب می‌شود. فهو المطلوب.

نکته. ذکر یک توهم

اگر کسی بگوید قبل از دخول، شخص مضطر نیست و تمام اقسام تصرف(دخولی، خروج و بقایی) مقدور اوست و حرام است؟

در جواب میگوئیم: قبل از دخول خروج مقدور نیست. چون تا دخول نباشد خروج مقدور نیست(سالبه به انتفا موضوع) پس ترک خروج هم مقدور نیست. چون اولا نسبت قدرت به فعل و ترک مساوی است جایی ترک مقدور است که فعل هم مقدور باشد. و ثانیا شخص اگر داخل نشد بر او عدم دخول صادق است نه عدم خروج.