موضوع: معاملات/مقصد الثالث /مفاهیم

قوله نعم لا یعبد.

نکته ۲- معاملات بر دو نوع است.

- معامله بالمعنی الاخص. یعنی عقود ایقاعات. نهی در این معاملات دال بر فساد است. چون اولا هدف مکلفین از معاملات ترتب اثر است. ثانیا. معاملات از امور محدثه نیستند بلکه از اموری است که شارع امضا میکند نهی شارع یعنی رد شارع یعنی روندی که بوده (ترتب اثر) درست نیست. و امضای شارع یعنی روندی که بوده صحیح است.

- معاملات بالمعنی الاعم‌ یعنی کلما یعتبر فی صحنه قصد القریه.

نهی از این نوع معاملات سه صورت دارد.

- یقین داریم ارشادی است. دال بر فساد است.

- یقین داریم ارشادی نیست دال بر فساد نیست.

- شک در ارشادی بودن داریم . حمل بر مولوی میشود و دال بر فساد نیست.

نکته ۳- توهم. روایتی است که از آن برداشت شده بین حرمت و فساد تلازم است. چون حضرت برای عدم فساد نکاح استدلال کرده به اینکه معصیت خدا نیست. مفهوم این حرف این است که اگر نکاح حرام و معصیت خدا بود فاسد بود.

جواب. عصیان بر دو نوع است:

- عصیان تکلیفی. یعنی عصیان مسبوق به نهی. بحث در این قسم است.

- عصیان وضعی. عصیانی که مسبوق به عدم امضا است. این عصیان قطعا سبب فساد است. و مراد از عصیان در روایت (لم بعص الله) همین قسم است. یعنی اگر عبد نکاحی را که خدا به او اذن نداده انجام دهد فاسد است. بلکه نکاحی را انجام داده که مولایش اذن ان را نداده است. چون عید قطعا نکا حی مرتکب شده که اذن نداشته نه نکا حی که مولی نهی کرده.

نکته ۴- کلام فخر المحققین:

نهی از معامله دال بر صحت معامله است.

کلام مصنف: متعلق نهی (نهی عیر ارشادی) گاهی معامله است که سه صورت دارد:

۱- نهی ازتسبب. ۲- نهی از مسبب

نهی در این دو صورت دال بر صحت معامله است. چون مسبب و تسبیب متعلق نهی هستند و باید مقدور مکلف باشند و اگر سبب صحیح و موثر نباشد تسبیب یا مسببی نیست تا قدرت مکلف نسبت به آن معنا پیدا کند.

۳- نهی از سبب یعنی بعت و قبلت. نهی از این قسم نه دال بر فساد عبادت است و نه دال بر صحت. چون نهی مقدور بودن سبب را می طلبد که با صحت و فساد سبب قابل جمع است.

و گاهی عبادت است که دو صورت دارد:

۱- عبادت ذاتیه. نهی از عبادت ذاتیه دال بر صحت عبادت است. چون نهی کاشف از مقدوریت است و مقدوریت این قسم مساوق صحت است. چون مراد از صحت عبادت تحقق عبادیت اینهاست نه مقربیت و عبادیت با نهی هم قابل جمع است.

۲- عبادت غیر ذاتی یا تعلیقی. نهی در این عبادت دال بر فساد عبادت است. چون این عبادت نیاز به قصد قربت دارد و با وجود نهی قصد امر و در نتیجه تقربی در کار نیست. مگر اینکه قائل به اجتماع امر و نهی در شی واحد شویم که آن هم مقبول نیست.