درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الأوامر/مادة الأمر /نظر علماء

در مقصد اول و در معنای ماده امر مرحوم آخوند خراسانی ره فرمودند که برای او معانی متعددی بیان شده لکن همه اینها معنای واقعی نیستند و اینها اشتباه مصداق به مفهوم شده است و حتی صاحب فصول که گفته ماده امر حقیقت در طلب و شان است آن هم حرف درستی نیست ، بلکه باید بگوییم که ماده امر حقیقت در طلب فی الجمله و شیء است و شاید نظر مرحوم آخوند خراسانی ره این است که مشترک لفظی است تا اینجا اینطور استفاده می شود که مرحوم آخوند خراسانی ره می فرماید هم به معنای طلب فی الجمله با تمام آن معنای و هم به معنای شیء مطلق ، ماده امر استعمال شده است .

مرحوم نائینی ره در اجود التقریرات به قلم مرحوم آیت الله خوئی ره می فرماید ماده امر به صورت اشتراک معنوی شامل همه این معانی می شود واین معانی یک قدر جامع دارد که ماده امر وضع شده برای اون قدر جامع ، و آن قدر جامع شامل معانی متعددی که گفته شده می شود ، و آن قدر جامع را مرحوم نائینی ره واقعه ای که اهمیت دارد فی الجمله تصور کرده است ،

المقصد الأول في الأوامر و فيه فصول الفصل الأول فيما يتعلق بمادة الأمر و قد ذكر لها بحسب اللغة معان متعددة (منها) الشي‌ء و الطلب و الحادثة و الغرض و غير ذلك (و التحقيق) أنه لا إشكال في كون الطلب المنشأ بإحدى الصيغ الموضوعة له معنى له و أن استعماله فيه بلا عناية و أما بقية المعاني فالظاهر أن كلها راجعة إلى معنى واحد و هی الواقعة التي لها أهمية في الجملة و هذا المعنى قد ينطبق على الحادثة و قد ينطبق على الغرض و قد يكون غير ذلك (نعم) لا بد و أن يكون المستعمل فيه من قبيل الأفعال و الصفات فلا يطلق على الجوامد (بل يمكن) أن يقال ان الأمر بمعنى الطلب أيضا من مصاديق هذا المعنى الواحد فانه أيضا من الأمور التي لها أهمية فلا يكون للفظ الأمر الا معنى واحد تندرج فيه كل المعاني‌[1]

نظر مرحوم نائینی ره : نظر محققانه ای من این است که این ماده امر استعمال شده است در یک معنایی بلاعنایه ، یعنی لفظ و ماده امر وضع شده است برای یک معنا و بقیه معانی برگشت آنها به یک معنی است ، بنابراین مرحوم نائینی ره فرموده این معانی همه معانی مشترک هستند و قدر مشترک در همه این معانی واقعیتی است که اهمیته فی الجمله ، در تقریرات درس مرحوم آیت الله خوئی ره با بیان دیگر نقل شده و تصریح شده است .

(استاد توصیه کردند برای فهم بیشتر به همین صفحه در کتاب اجود التقریرات مراجعه شود)

نظر مرحوم خوئی ره : در کتاب الهدایه فی الاصول آیت الله خوئی ره می فرمایند کلام در ماده امر در جهاتی است ، بعضی برای لفظ امر و ماده امر معانی متعددی گفتند و اینها این معانی هستند مثال هایش را لازم نیست بگوییم و ببینیم این معانی قدر جامعه دارند و مشترک معنوی هستند یا بگوییم یک معنی ماده امر طلب است و معانی دیگر یک قدر جامع دارند و ماده امر مشترک لفظی بین قدر جامع که همه معانی را میگیرد و بین طلب که هر دو می شوند معانی حقیقی .

سه صورت ماده امر :

صورت اول می شوند و معانی مشترک معنوی هستند و وضع شده لفظ ماده امر برای یک معنی و آن معنی قدر جامع همه معانی بود و مشترک معنوی میشود .

صورت دوم مشترک لفظی می شود یعنی ماده امر یکبار وضع شده برای طلب و یکبار برای وضع شده برای جامع این معانی و این می شود مشترک لفظی .

صورت سوم این است که ماده امر حقیقتا در طلب وضع شده و مجازا در بقیه معانی .

مرحوم آیت الله خوئی ره می فرمایند : استاد ما مرحوم نائینی ره صورت اول را پذیرفتند .

نتیجه : نظر مرحوم آخوند خراسانی ره : این ماده امر حقیقت است در طلب فی الجمله و در الشیء به شکل معنای حقیقی یعنی اشتراک لفظی ، یعنی لفظ ماده امر وضع شده برای طلب و یک بار برای شیء

نظر مرحوم نائینی ره این شد که یکبار بیشتر وضع نشده است و آن اینکه ماده امر وضع شده برای واقعیه لها اهمیت بصورت مشترک معنوی همه این معانی را شامل می شود .

نظر مرحوم آیت الله خوئی ره : استاد ما مرحوم نائینی ره اصرار کرده است که معنای حقیقی ماده امر واقعیه لها اهمیت بصورت مشترک معنوی همه این معانی را شامل می شود لکن من این حرف را قبول ندارم ، گاهی در امور غیر مهمه هم مردم اطلاق کرده اند و بنابراین نمی توانم حرف استاد خود را بپذیرم ، جمع ماده امر گاهی شده اوامر و گاهی شده امور ، این معلوم می شود دو معنی دارد ، آنجایی که امر جامد است جمعش می شود امور مثل شیء و جایی که امر به معنای طلب است و مشتق است جمعش می شود اوامر .

تکمله نظر مرحوم آیت الله خوئی ره بماند برای جلسه بعد ان شاءالله.