درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/الوضع /بررسی وضع حروف و اقسام وضع

توضیح استاد فرخ فال : مثال انسان را در قالب کلی بصورت فی الجمله در نظر بگیرید شامل همه انواع بشر می شوید و اما اگر زید را مورد توجه و لحاظ قرار بدهید شامل همه بشر نمی شود، بنابراین مرحوم آخوند خراسانی ره فرمودند برخلاف تصور مرحوم میرزا حبیب رشتی، نمی توانید با قبول صورت دوم بعنوان امکان ذاتی صورت چهارم را هم بگوید امکان ذاتی دارد.

سخن صاحب فصول : مرحوم صاحب فصول مطلبی دارند بر رد گفته مرحوم آخوند خراسانی (ره) که شما گفتید حروف وضعشان عام است و موضوع له عام است و این چطور است و حال ملحوظ شما است که ابتدای بصره است ما میگویم که ابتدای بصره یعنی ابتدای کوفه نه یا ابتدای اهواز نه و... وقتی شما این معانی حرفیه موضوع له در ذهن شما مقید است و خاص است چطور شما منکر این خصوصیت هستید؟ لذا صورت دوم می تواند مثالش همین حروف باشد.

جواب مرحوم آخوند : مرحوم آخوند خراسانی (ره) در جواب گفته است آقای صاحب فصول و طرفدارن ایشان که غافل شدید از این که وقتی چیزی را برایشش در ذهن جزئیت درست کردید خود این که در ذهن آن را جزئی اضافی کردید این خودش کلی می شود، سیر از ابتدای بصره چون چیزی را مقید به امر ذهنی کردید آن چه که در ذهن است کلیت است و چیزی که مقید به امر ذهنی شد می شود کلی و وقتی کلی شد خاص نیست.

اشکال اول: لحاظ حجیت معنی در ذهن نتیجه این می شود در حین استعمال و مستعمل فیه هم بنا بر حرف شما جزئیت تکرار شود، و حال آن که ما در واقع یک جزئیت بیشتر نداریم. و اگر دو تا جزئیت باشد جزئیت خارجی متاثر از جزئیت ذهنی می شود و جزئیت ذهنی متاثر بر جزئیت خارجی است و دور پیش می آید.

اشکال دوم: چنان چه آن خصوصیت متوهمه در ذهن شما موجب شود تا معنای کلی در ذهن مقید به جزئیت شود، خصوصیت متوهمه یعنی واقعیت را اینجور دیدیم که بصورت خاص ابتدای بصره است نه جای دیگر، این کلی که شما در ذهن درست کردید کلی عقلی می باشد، و این می شود کلی عقلی بر خارجیات چطور صادق است؟ بنابراین شما در قالب ذهن خود در ابتدائیت که شکل گرفت ولو ابتدا بصره بود اما چون در وعاع ذهن بود شد کلی عقلی، و کلی عقلی منطبق بر امور جزئی خارجی ممکن نیست پس نتوانستید با جزئی اضافی ذهنی جزئیت خارجی برایش درست کنید بخاطر آنکه آنچه در وعاع ذهن شکل می گیرد حتما کلی است و چطور شما کلی را منطبق بر یک جزئ خارج می کنید؟

اشکال سوم: این لحاظی که شما در حروف ملاحظه کردید و گفتید چون حالات لغیره جزئی شد مرحوم آخوند خراسانی (ره) به مرحوم صاحب فصول می گوید عین همین حرف برای معانی اسمیه هم هست چون آنها هم حالت لنفسه است اگر صرف مقید حالت لغیره جزئیت درست می کند معانی اسمیه هم حالت لنفسه است و باید جزئیت درست کند و حال آن که احدی معانی اسمیه را قائل به جزئیت نشده است و احدی نگفته است این حالت لنفسه موجب جزئیت می شود.

نظر استاد فرخ فال : لذا در صورت های بیان شده: صورت اول و سوم را می پذیریم و صورت چهارم را رد می کنیم و صورت دوم را فعلا موردی برایش پیدا نمی کنیم.