درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/علائم الحقيقة و المجاز /امر هفتم

بیان امر هفتم : در امر هفتم که امروز بیان می کنیم در ارتباط با معنلی حقیقی و مجازی مطالبی را ارئه می کنیم .

بیان نظر مرحوم آخوند : مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرماید نشانه ای معنای حقیقی تبادر به ذهن است من نفسه و بلا قرینه و علامته ، این نشانه ای این است که متبادر به ذهن بدون قرینه آن معنای حقیقی است . حقیقیت و معنای حقیقی نشانه اش این است که تبادر و انسباق به ذهن پیدا می کند معنا بدون اینکه قرینه ای در کار باشد نه قرینه حالیه و نه قرینه مقالیه ، قرینه حالیه مثل اینکه در خصوص حیوانات دارد بحث می کند می گوید رایت اسدا ، این بحث در حیوانات بوده و معنای حقیقی آن است ، یا روز پهلوانان ایرانی است می گوید رایت اسدا ، این قرینه حالیه است ، رایت اسد فی الحمام اینجا قرینه مقالیه است ، بنابراین اگر معنی منسبق با ذهن شد و تبادر به ذهن پیدا کرد و این تبادر بدون علامت و قرینه چیزی از حالیه یا مقالیه بود این نشانه حقیقت است .

اشکال بر مرحوم آخوند : اگر کسی اشکالی بر مرحوم آخوند خراسانی (ره) می کند که این تبادر به ذهن منشاء آن علم به معنای موضوع له است ، می گویم معنایی حقیقی است و تبادر به ذهن پیدا کند ، می گوید تبادر به ذهن ممکن نیست مگر علم به معنای موضوع له ، یعنی شما تا موضوع له را نشناسید این انسباق به ذهن و تبادر این معنای حقیقی به ذهن ممکن نمی شود .

جواب اشکال : مرحوم آخوند خراسانی (ره) می فرماید این دور نیست برای اینکه منظور از تبادر معنای واقعی به ذهن تبادر تفصیلی است و این تبادر که می گوید وقتی هست که علم به موضوع داشته باشید آن علم ، علم اجمالی است ، تبادر تفصیلی و انسباق این معنی به ذهن تفصیلی است که این بستگی دارد به علم اجمالی انسان به معنای موضوع له ، وقتی علم اجمالی داشته باشید به معنای موضوع له ، تبادر تفصیلی برای شما حاصل می شود ، لذا تبادر تفصیلی بستگی به علم اجمالی پیدا کرد و علم اجمالی منشاء آن تبادر تفصیلی شد و موقوف علیه و موقوف به یکی تفصیلی شد و یکی اجمالی شد ، بله اگر هر دو تفصیلی بود دور حاصل میشد .

مرحوم آخوند خراسانی (ره) در کتاب کفایه الاصول چاپ سنگی جلد 1 صفحه 25 در امر سابع همین موضوعات رو بیان کردند . تبادر موقوف بر علم اجمالی ارتکاذی است نه بر علم تفصیلی موجود در فتح ، این یک جواب است و جواب دوم مرحوم آخوند خراسانی (ره) به این شکل است که دور برای وقتی است که این تبادر به ذهن که می گوییم بستگی دارد موضوع له را بدانیم این دانستن موضوع له و تبادر برای من مخاطب باشد اما اگر تبادر ، تبادر در ذهن من بود و علم به موضوع له در عرف محاورات بود اینجا تبادر من وابسته به علم من نیست که علم من هم وابسته به تبادر باشد و اینجا دور حاصل نمی شود .

نظر بقیه اصولیون و فقها و مبنای خودمان را در جلسات بعدی ان شاءالله بیان خواهیم کرد .