درس خارج اصول احمد فرخ‌فال

موضوع: الفاظ/الصحيح و الأعم /نظر امام خمینی ره در الفاظ معاملات

در ابتدای این جلسه حضرت استاد فرخ فال مطالبی را به جهت مناسبت ایام فاطمیه بیان نمودند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود .

بحث در این بود که الفاظ عبادات وضع برای صحیح از عبادات شده و یا وضع برای اعم از صحیح و فاسد که آنرا مفصل بحث کردیم و در اینکه الفاظ معاملات چه عقود و چه ایقاعات آن در چه وضعی است آن هم اختلاف است که وضع برای صحیح شده و یا وضع برای اعم از صحیح و فاسد .

نتیجه نظر مرحوم آخوند ره در مورد الفاظ عبادات و معاملات : نظر مرحوم آخوند خراسانی (ره) را عرض کردیم که ایشان در الفاظ عبادات صحیحی است و در الفاظ معاملات هم می فرماید که اگر برای این الفاظ معاملات اگر برای مسببات و آن تبادل ثمن و مثمن و آن نقل و انتقال باشد معنایی ندارد صحت و فساد چون آن دائر بین وجود و عدم است و اما اگر این الفاظ معاملات وضع برای اسباب شده باشد جای این نزاع صحیحی و اعمی است اما من مثل الفاظ عبادات که قائل به صحیحی بودم اینجا هم قائل به صحیحی هستم .

نتیجه نظر مرحوم نائینی ره در مورد الفاظ عبادات و معاملات : نظر مرحوم نائینی ره را عرض کردیم ایشان در عبادات گفتند که ما نیاز به قدرجامع داریم و قد جامع بنابر صحیحی در عبادات مشکل است و بنابر اعمی اشکل است لذا ما نمی توانیم بیاییم این نزاع را در الفاظ عبادات بیاوریم و در بحث معاملات فرمودند اگر این الفاظ معاملات وضع برای مسببات باشد یعنی نقل و انتقال ، این نقل و انتقال متصف به صحت و فساد نمی شود و ما می دانیم که الفاظ معاملات وضع برای مسببات شده و پس بحث صحیحی و اعمی صادق نیست و اینجا هم نمی آید و ثمره هم ندارد .

نتیجه نظر مرحوم امام خمینی ره در مورد الفاظ عبادات : مرحوم امام خمینی ره فرمودند اصلا در الفاظ عبادات وقتی شک می کنی و بحث می کنی و نزاع می کنی که آیا این الفاظ عبادات برای چی وضع شده باید بدانید که وضع برای ماهیات لابشرط مقسمی شده است لذا اصلا مباحث قیود و صحت و فساد معنا ندارد پیش بیاید اما در معاملات ببینیم مرحوم امام خمینی ره چه می فرمایند .

تشریح بیان مرحوم امام خمینی ره در مورد الفاظ معاملات : القول في المعاملات وينبغى رسم امور: (الاول) المعروف عدم جريان النزاع فيها بناء على وضعها للمسببات لان امرها دائر بين الوجود والعدم إذ الماهيات امور اعتبارية متقومة بالاعتبار، فالشرع ان وافق العرف فيها تحقق المسبب وان خالفهم كما في نكاح بعض المحارم وفي االبيع[1] ، مرحوم امام خمینی (قدس سره) چند نکته را در الفاظ معاملات باید بگوییم و بحث کنیم ، اول اینکه آن چه معروف بین علماء است اینکه الفاظ معاملات وضع برای مسببات شده است ، چون امر این معاملات و این مسببات دائر بین وجود و عدم است و دیگر صحت و فساد معنا ندارد ، بنابراین این نزاع صحیحی و اعمی در معاملات در صورتی است که الفاظ معاملات وضع برای مسببات نشده باشد چون اگر وضع برای مسببات شده باشد مسببات همین نقل و انتقال و مبادله ثمن و مثمن است و این دائر بین وجود و عدم است .

بحث دیگری که مرحوم امام خمینی (قدس سره) می فرمایند این است که آیا اگر این الفاظ معاملات اسامی برای مسببات شد آیا تمسک به اطلاق این الفاظ معاملات می توانیم بکنیم یا نمی توانیم ، ایشان می گویند نمی شود ، مرحوم نائینی (ره) هم همین را می گفتند .

نتیجه نظر مرحوم امام خمینی قدس سره : می فرمایند إذا عرفت ذلك فاعلم: ان التبادر وارتكاز المتشرعة وغيرهما تساعد على كون اسماء المعاملات اسامى للمسببات اعني تبادل المالين، في البيع وما اشبهه في ساير المعاملات، والمراد من المسبب ما يحصل بالاسباب ويوجد بها - وتخيل كونها موضوعة لنفس الاسباب المحصلة لها ، أو النتيجة الحاصلة من الاسباب والمسببات من صيرورة العوض ملكا للمشترى والثمن للبايع مثلا، (مدفوع) بكون الارتكاز على خلاف الاول [2] من به نظرم می رسد که متبادر به ذهن و ارتکاز متشرعه بر این است که این الفاظ معاملات وضع برای مسببات و اسامی برای مسببات است تبادل دو مال در بیع که ثمن و مثمن است و آنچه که مشابهه مالین است در سایر معاملات و مراد از مسبب آن است که محصول اسباب است و این نقل و انتقال زائیده می شود ، وقتی این شد اصلا بحث صحیحی و اعمی پیش نمی آید . کسی بگوید الفاظ معاملات وضع شده برای اسبابی که تحصین می کند مسببات را و یا اینکه الفاظ معاملات وضع شده برای نتیجه ای که حاصل این سبب و مسبب است ، مرحوم امام خمینی (قدس سره) می فرمایند هیچ کدارم را قبول ندارم بلکه این الفاظ معاملات برای مسببات یعنی نقل و انتقال وضع شده است ،

نتیجه بحث : این شد که مرحوم نائینی(ره) و مرحوم امام خمینی (قدس سره) در مقابل مرحوم آخوند خراسانی(ره) معتقدند که بحث نزاع صحیحی و اعمی در معاملات جریان ندارد و حال آنکه مرحوم آخوند خراسانی ره فرمود جریان دارد اما در معاملات من صحیحی هستم .

حقیقت مطلب و نظر استاد : آنچه که متبادر به ذهن است چه در الفاظ عبادات و چه در الفاظ معاملات ، تبادر به ذهن این است که وقتی خدای متعال می گوید اقم الصلاه ، یعنی صلاه مطلوب را خواسته است ، مگر جایی قرینه ای داشت باشد که منظور مطلق صلاه منظورش بوده و نه صلاه مطلوب در این صورت باید به نذر خود عمل کند .