درس خارج اصول احمد فرخ‌فال
99/10/14
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: الفاظ/الصحيح و الأعم /تمسک به اطلاق الفاظ و جمع بندی
خلاصه جلسه گذشته :
یکی از مباحثی که در بحث صحیح و اعم بعنوان ثمره بحث صحیح و اعم مطرح شده تمسک به اطلاق الفاظ عبادات در شک در جزئیت و شرطیت و شاخصه های خارج از ماهیات مثل مباحثی که در صلاه فی الحمام مطرح می شود می باشد ، علت اینکه در این چند جلسه ای که درباره صحیح و اعم بحث شد ورودی به این بحث نشد خواسته شد عزیزان مبنایی پیدا کنند در بحث صحیح و اعم و حقیت شرعیه ، و بعد بر اساس مبنا بحث جدی در ارتباط با شک در جزئیت و شرطیت و ... امور خارج از ماهیت داشته باشیم . چند نکته را بیان می کنیم :
نکته اول : در عبادات گاهی شک در جزئین شیء داریم مثلا نمی دانم قرائت در نماز واجب است یا نه ؟ نمی دانم قنوت در نماز واجب است یا نیست ؟ وگاهی در شرطیت یک شیء شک داریم مثلا نمی دانم که استطاعت مالی شرط برای وجوب حج هست یا نیست و یا استطاعت بعد المراجعه من الحج آیا رجوع به کفایت شرط است یا نه ؟ و گاهی بحث خارج است از امور ماهیت است مثل نماز در حمام کراهت دارد یا ندارد ؟
مرحوم نائینی ره می فرماید قطعا این طور است که مطلقات در عبادات وضعش را گفتیم که قدر مشترک نداریم و نمی توانیم قائل به صحیحی و اعمی بشویم و خارج از ماهیات است فنقول المطلقات الواردة في الكتاب و السنة كلها واردة في مقام إمضاء المسببات دون الأسباب[1] یعنی نقل و انتقال را مطرح می کند و با وجه به این مباحث مرحوم نائینی ره می فرماید اگر شما شک در جزئیت و شرطیت کردید باید تمسک به برائت کنید .
فيتمسك بأصالة عدم حصول المسببات فانها تحدث عند وجود أسبابها فإذا شك في حدوثها من جهة الشك في شرطية شي‌ء أو مانعيته لأسبابها فالأصل عدمها كما انه عند الشك في الاجزاء و الشرائط في العبادات على الصحيح نتمسك بأصالة الاشتغال للشك في الفراغ (و الحاصل) ان المسبب حيث انه موجود آخر في قبال السبب فلا دليل على ان يكون إمضاؤه إمضاءً له فيما إذا كان له سبب متيقن (نعم) إذا لم يكن له سبب متيقن أصلا فلا بد و ان يكون إمضاؤه إمضاءً لأسبابه أيضاً و إلّا لكان الإمضاء لغوا محضاً فان قلت ما الفارق بين ما نحن فيه و ما إذا علق حكم على موضوع من الموضوعات فان المعيار في التطبيق هو نظر العرف في الثاني دون الأول.[2]
همان طور که صحیحی می آمد و تمسک به اصاله الاشتغال می کرد ما در اینجا که معتقد هستیم شک در جزئیت و شرطیت می کنیم می گوییم ما شک داریم در شرطیت و جزئیت آیا آنجا می توانیم اصل برائت را جاری کنیم یا نه ؟ بنابراین مرحوم نائینی ره می فرماید اصلا صحیحی و اعمی را خارج از ماهیات می دانند ما چه کنیم می شود تمسک به اطلاقات کرد برای رد جزئیت و یا نمی توانیم ؟ ، در ادامه مبانی صحیحی و اعمی را مطرح می کنند .
( در این قسمت از جلسه درس استاد فرخ فال توضیحات مهمی را بیان کردند و نظراتی را بیان کردند که توصیه می شود به فایل صوتی مراجعه شود )
بنابراین نه در الفاظ عبادات و نه در الفاظ معاملات ما در هیچ کدام ازاینها بحث صحیحی و اعمی نمی کنیم و می گوییم مطلوب است ، و این مسیر را بعضی از فقها به خوبی طی کردند ، آیت الله مظاهری عینا همین مسیر را طی کردند ، ایشان می فرمایند : لا فرق بین القول بوضع الفاظ للاسباب و المسببات ، ما اصلا بر سر اسباب و مسببات بحث نمی کنیم ، اصلا بحث صحت و فساد خارج از ماهیات است و ما دنبال این نمی رویم که آیا بحث صحیحی بکنیم یا نکنیم و صلاتی را که شارع از ما خواست صلاه مطلوب است .
حرف نهایی ما : صحت و صحیحی و اعمی اینها خارج از ماهیات شد هم مرحوم نائینی ره و هم مرحوم امام خمینی ره فرمودند ، لفظ هم که اطلاقی ندارد ولی اطلاق مقامی را می توانیم تمسک کنیم ، معتقدیم شارع مطلوب خود را از الفاظ عبادات و معاملات مطرح کرده و می گوید من صلاه مطلوب می خواهم .
