درس نهایة الدرایة استاد محمد غیاثی

موضوع: مباحث الفاظ/مفاهیم60 /مفهوم حصر4

○ نهایه‌الدرایه ج۲ص۴۴۱س۱۷

- مفهوم حصر (۴)

۱. در خالقیت به معنای مبدئیت ذاتی (تخصص معلول در مرتبه ذات علّت) ، نفی فعلیت مستلزم نفی امکان است زیرا ذات واحد، اگر بالفعل معلول در مرتبه ذاتِ او تخصص نداشت، ممتنع است که منقلب شود.

۲. ظاهرا مراد از اله، معبود است و مراد از توحید در کلمه توحید، توحید در عبادت است زیرا مشرکان اعتقاد به وجوب وجود بُت‌ها و خالقیتِ آنها نداشتند بلکه آنها را عبادت می‌کردند.

۳. اگر مراد در عقد مستثنی‌منه نفی معبودیت فعلیه باشد، نفی فعلیت مستلزم نفی امکان نیست حتی اگر مقید به " بالحق" باشد.

۴. مراد از معبودیت فعلیه، صفت فعلی - همچون خالقیت - نیست بلکه فعلیت در قبالِ امکان است ؛ یعنی صفتی که بالفعل منسوب به واجب تعالی باشد. توضیح بیشتر:

یک. صفات فعلیِ واجب تعالی، منتزع از فعل اطلاقیِ او خواهند بود در حالیکه صفت معبودیت این چنین نیست.

دو. گاهی دو عنوان متضایف از دو طرف انتزاع می‌شود ولی مبدا قائم به یک طرف است.

سه. به طور مثال، مبدا علم قائم به عالم است ولی به طور مجازی بر شیء خارجی، معلوم صدق می‌کند.

چهار. دو عنوان عابدیت و معبودیت نیز متضایف‌اند ولی مبدا قائم به عابد است.

۵. اگر مراد در عقد مستثنی‌منه، نفی استحقاق عبادت(به جهت مبدئیت ذاتی و فیاضیت ذاتی) باشد، نفی فعلیت مستلزم نفی امکان خواهد بود و الا انقلاب در ذات واحد لازم خواهد آمد.