درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب اوامر/جهت دوّم: درباره صیغه امر- بحث نهم: درباره امر بعد از امر

نظریه اول: نظریه مشهور: امر دوم حمل بر تأکید میشود و مقتضای تأکید، وجوب اتیان مأمور به مرّه واحده است. دلیل: صغری: تأسیسیّت امر دوّم، لازمه‌اش تعلّق دو طلب تأسیسی به صرف الوجود طبیعت است (مادّه و متعلّق امر دوّم، مطلق است. یعنی مقیّد به امثال مرّة اخری نشده است و مقتضای اطلاق مادّه این است که متعلّق در هر دو امر، صرف الوجود طبیعت باشد).

کبری: و اللازم باطل (به علّت اینکه دو بعث تأسیسی مستلزم دو انبعاث است و دو انبعاث به سمت صرف الوجود طبیعت که قابل تثنّی و تکرّر و تکثّر نیست، معقول نمی‌باشد. به بیان دیگر مقتضای تعلّق دو طلب تأسیسی، تکثّر صرف الوجود است و تکثّر صرف الوجود، باطل است).

نتیجه: فالملزوم مثله.

نظریّه دوّم: نظریّه محقّق عراقی: امر دوّم حمل بر تأسیس می‌شود و مقتضای تأسیس، وجوب اتیان مأمور به مکرّرا است.

دلیل: صغری: در تعلّق امرین به عمل واحد، دوران امر بین رفع ید از اطلاق هیئت و رفع ید از اطلاق مادّه است (از طرفی مقتضای اطلاق هیئت و عدم تقیید طلب به داعی تأکید، تأسیسیّت طلب است و مقتضای تأسیس، اتیان مأمور به به نحو مکرّر است. از طرفی دیگر مقتضای اطلاق مادّه و عدم تقیید به امثال مرّة اخری، تأکیدیّت طلب است چون صرف الوجود قابلیّت برای تکثّر و نتیجتاً قابلیّت برای تعلّق دو طلب تأسیسی ندارد و مقتضای تأکید، وجوب اتیان مأمور به مرّة واحدة است. بنابراین، در تعلّق امرین به عمل واحد، دوران امر بین رفع ید از احد اطلاقین است. یا از اطلاق مادّه رفع ید شود و مادّه حمل بر وجود بعد الوجود شود و اطلاق هیئت به حال خود باقی بماند و یا از اطلاق هیئت رفع ید شود و هیئت حمل بر تأکید شود و اطلاق مادّه به حال خود باقی بماند).

کبری: در دوران امر بین رفع ید از اطلاق هیئت و رفع ید از اطلاق مادّه، رفع ید از اطلاق مادّه بر رفع ید از اطلاق هیئت ترجیح دارد (از طرفی در هر یک از هیئت و مادّه ملاک تقدّم بر دیگری وجود دارد. چون هیئت علّت وجود مادّه در خارج است. پس از این حیث تقدّم دارد و مادّه، معروض هیئت است. پس از این حیث تقدّم دارد. از طرفی دیگر عرف به حیث تقدّم مادّه بر هیئت اعتناء ندارد و لذا اجرای اطلاق در هیئت در مرتبه سابق، بدون معارض است و نتیجه اجرای اطلاق، تأسیسیّت امر است. بنابراین، رفع ید از اطلاق مادّه ترجیح دارد).

نتیجه: در تعلّق امرین به عمل واحد، رفع ید از اطلاق مادّه بر رفع ید از اطلاق هیئت ترجیح دارد و نتیجه‌ی ترجیح، تأسیسی بودن امر است. توجّه باشد که در صورت عدم ترجیح احد اطلاقین بر دیگری، مقتضای برائت از تکلیف زائد، تأکیدیّت امر است.

اشکال از طرف بعض اعاظم: صغری: شرط دوران، وجود ملاک تقدّم در هیئت و مادّه در مقام جعل است (برای تعیین تأسیسیّت و تأکیدیّت امر، بالضرورة، مقام جعل حکم باید مورد لحاظ و توجّه قرار بگیرد نه مقام ایجاد و امتثال. اگر در مقام جعل، ملاک تقدّم در هیئت و مادّه باشد، دوران محقّق می‌شود).

کبری: وجود ملاک تقدّم در هیئت و مادّه در مقام جعل، منتفی است (در مقام جعل، مولا ابتدا متعلّق را لحاظ سپس حکم را بر آن جعل می‌کند. پس مادّه و نتیجتاً اطلاق آن مقدّم است).

نتیجه: شرط دوران، منتفی است و با انتفاء شرط، دوران نیز منتفی خواهد بود.

آدرس جلسه بعد:

بحوث ج۲ ص۳۸۱. الامر بالامر........ الامر بعد الامر.