درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب اوامر/خاتمه: تقسیمات واجب/تقسیم چهارم: تعیینی و تخییری

اشکال اوّل بر صورت دوّم از طرف محقّق خوئی:

صغری: صورت دوّم لازمه‌اش استحقاق بیش از یک عقاب در صورت ترک جمیع اطراف است.

توضیح: وجوب هر طرف در حال عدم انجام طرف دیگر است. پس در صورت ترک جمیع اطراف، وجوب اطراف فعلی می‌شود. پس ترک واجبات فعلیّه صورت گرفته است و ترک واجبات فعلیّه، استحقاق بیش از یک عقاب به دنبال دارد. به بیان دیگر ترک طرف اوّل موجب وجود غرض ملزم در طرف دیگر است و ترک طرف دوّم موجب وجود غرض ملزم در طرف اوّل است. بنابراین، ترک اطراف موجب تفویت اغراض ملزمه مولا است و در قبال تفویت اغراض ملزمه مثل تفویت واجبات فعلیّه، استحقاق عقاب متعدّد است.

کبری: و اللازم باطل (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.

جواب از اشکال از طرف بعض اعاظم:

صغری: شرط استحقاق تعدّد عقاب در فرض ترک اطراف، مقدوریّت تحصیل اغراض است (اگر مولا اغراض متعدّد دارد و مکلّف نیز قادر بر تحصیل این اغراض است به این معنا که اغراض تمانع در وجود ندارند، مکلّف در صورت ترک اطراف، تفویت اغراضی کرده که قادر بر تحصیل آنها بوده است و در نتیجه، مستحقّ تعدّد عقاب خواهد بود).

کبری: مقدوریّت تحصیل اغراض، منتفی است (تحصیل اغراض مقدور مکلّف نیست چون فرض این است که اغراض تمانع در وجود دارند).

نتیجه: شرط استحقاق تعدّد عقاب در فرض ترک اطراف، منتفی است و با انتفاء شرط، استحقاق تعدّد عقاب نیز منتفی خواهد بود.

اشکال دوّم بر صورت دوّم از طرف محقّق خوئی:

صغری: صورت دوّم لازمه‌اش عدم حصول امتثال در صورت اتیان اطراف دفعة است (اگر مکلّف جمیع اطراف واجب تخییری را دفعة انجام دهد، انجام هر طرف مانع از حصول غرض در طرف دیگر است چون فرض این است که اغراض تمانع در وجود دارند. پس غرض مولا و نتیجتاً امتثال مولا حاصل نخواهد شد و فرض این است که ترجیح بدون مرجّح نیز محال است).

کبری: و اللازم باطل (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.