درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل اوّل: مفهوم شرط/جهت اوّل

با حفظ این دو مقدّمه، در باب مفهوم، شش فصل وجود دارد.

فصل اوّل: درباره‌ی مفهوم شرط.

جهت اوّل: درباره‌ی مسالک ثلاثه در دلالت جمله شرطیّه بر مفهوم.

مقدّمه: ‌مفهوم، انتفاء سنخ و نوع حکم در جزاء (از باب مثال) هنگام انتفاء شرط است نه انتفاء شخص حکم.

(مثال: در ان جائک زید فاکرمه، به وجوب اکرام سنخ حکم گویند و به وجوب اکرام که توسّط اکرمه انشاء و ایجاد شده و این وجوب، بر فرض مجیء زید است، شخص حکم گویند. اگر برای جمله شرطیّه مفهوم باشد، مفهوم این مثال، عدم وجوب اکرام هنگام عدم مجیء زید است. بنابراین، اگر دلیلی دلالت کند که هنگام عدم مجیء زید اکرام زید واجب است، این دلیل معارض با مفهوم خواهد بود).

دلیل: صغری: اگر ملاک در مفهوم، انتفاء شخص حکم هنگام انتفاء خصوصیّت باشد، لازمه‌اش عدم نزاع در مفهوم جمل شرطیّه و سایر جمل است. (شخص حکم بخاطر جزئی بودن، عقلاً قابل ثبوت برای غیر مورد خود نیست. بنابراین، با انتفاء شرط از باب مثال، انتفاء شخص حکم عقلی خواهد بود بدون اینکه در این مطلب نزاع باشد. بنابراین، اگر ملاک در مفهوم، انتفاء شخص حکم باشد، اصولیّین به اتّفاق باید قائل به مفهوم باشند).

کبری: و اللّازم باطل (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله. بنابراین، مفهوم، انتفاء سنخ حکم هنگام انتفاء خصوصیّت است.