درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل اوّل: مفهوم شرط/جهت اوّل

دلیل ششم بر امر پنجم:

از طرفی اگر شرط مذکور در جمله‌ی شرطیّه علّت منحصره برای جزاء نبود، لازمه‌اش این بود که جزاء مستند به جامع بین ایندو شرط شود. نه خصوص هر یک از ایندو شرط. چون صدور واحد بما هو واحد از اثنین بما هو اثنان ممکن نیست. (اگر مجیئ زید و سلام زید هر کدام مستقلّا علّت وجوب اکرام می‌بود، وجوب اکرام در جمله شرطیّه باید مستند به جامع بین ایندو می‌شد. نه خصوص هر یک از ایندو). از طرفی دیگر جزاء در جمله شرطیّه مستند به جامع نشده است. جزاء مستند به شرط مذکور در جمله شده است و ظاهر این است که خصوص این شرط مذکور با همین عنوان خاصّی که دارد علّت برای جزاء است نه به عنوان اینکه مصداق برای جامع بین او و شرط دیگر است. بنابراین، شرط مذکور در جمله شرطیّه علّت منحصره است.

التعلیق علی المجیئ ظاهر فی کون المجیئ بما هو مجیئ بخصوصه علّة لا بما انّه مصداق للجامع بینه و بین امر آخر و لازم ذلک هو الانحصار.[1]

اقول:

اشکال بر دلیل ششم: صغری: بیان مذکور، لازمه‌اش قول به ثبوت مفهوم در لقب است (ظاهر لقب در جمله‌ی لقبیّه این است که لقب با همین عنوان خاصّی که دارد، موضوع برای حکم است. بنابراین، حکم برای غیر این لقب ثابت نیست. و این یعنی مفهوم. پس بیان مذکور در لقب نیز جاری است)

کبری: و اللّازم باطل (بالضرورة).نتیجه: فالملزوم مثله.

نتیجه‌ نهائی بحث در مسلک دوّم (مسلک متأخّرین): جمله شرطیّه بخاطر عدم تمامیّت ادلّه بر امر پنجم، فاقد مفهوم است.

مسلک سوّم: مسلک بعض اعاظم: دلالت جمله شرطیّه بر مفهوم، از طریق روایات است. یعنی روایات دلالت دارند بر اینکه جمله‌ی شرطیّه مفهوم دارد. از جمله‌ی روایات، روایت ابو بصیر (مرادی) از ابی عبد اللّه علیه السّلام است.

الف: متن روایت: الحسین بن سعید عن عاصم بن حمید عن ابی بصیر قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن الشاة تذبح فلا تحرّک و یهراق منها دم کثیر عبیط فقال لا تأکل انّ علیّا علیه السّلام کان یقول اذا رکضت الرجل او طرفت العین فکل.[2]

ب: سند روایت: مرحوم شیخ طوسی در تهذیب این روایت را از حسین بن سعید اهوازی نقل فرموده است. در مشیخه‌ی تهذیب ص۶۳ طریق شیخ طوسی به حسین بن سعید ذکر شده است. صحّت بعضی از طرق، ما را از بررسی رجال تمامی طرق بی‌نیاز می‌کند. و با توجّه به اینکه هر سه راوی در سند امامی و ثقه هستند، روایت صحیحه خواهد بود.[3]

ج: دلالت روایت: حضرت امام صادق علیه السّلام برای عدم جواز اکل شاة مذبوح استدلال به جملیّه شرطیّه‌ای می‌کنند که در کلام حضرت امیر مؤمنان علیه السّلام آمده است. استدلال امام علیه السّلام زمانی صحیح است که جمله‌ شرطیّه در کلام حضرت امیر دارای مفهوم باشد. و با توجّه به عدم خصوصیّت این جمله‌ی شرطیّه، مفهوم در کلّیه جمل شرطیّه ثابت می‌شود.

نتیجه‌ نهائی بحث در جهت اوّل: جمله‌ی شرطیّه مفهوم دارد.

آدرس جلسه بعد:

. الامر الثانی اذا تعدّد الشرط .......... الامر الثالث.[4]