درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل اوّل: مفهوم شرط/جهت اوّل

نظریّه دوّم: نظریّه محقّق عراقی: در این دوران، طریق پنجم بر طریق چهارم ترجیح دارد.

دلیل: صغری: دوران بین طریق پنجم و طریق چهارم، دوران بین رفع ید از ظهور واحد و رفع ید از ظهورین است.

توضیح: شرط در این جملات شرطیّه، دارای دو ظهور است: ظهور در علیّت تامّه، ظهور در علیّت منحصره. (خفاء اذان در جمله‌ی شرطیّه اذا خفی الاذان فقصّر، ظهور دارد در اینکه خفاء اذان علّت تامّه و علّت منحصره برای وجوب قصر است و هکذا خفاء جدران در جمله‌ی اذا خفیت الجدران فقصّر). اگر در این جملات شرطیّه، طریق پنجم اختیار شود، منحصراً از یک ظهور رفع ید شده است. از ظهور شرط در علیّت منحصره. ولی ظهور شرط در علیّت تامّه به حال خود باقی است. و اگر در این جملات شرطیّه، طریق چهارم اختیار شود، از دو ظهور رفع ید شده است. از ظهور شرط در علیّت تامّه و از ظهور شرط در علیّت منحصره. چون چیزی که علّت تامّه نیست، علّة منحصره نیز نخواهد بود. بنابراین، در دوران بین اخذ به طریق چهارم و طریق پنجم، دوران بین رفع ید از دو ظهور و رفع ید از یک ظهور است.

کبری: در دوران بین رفع ید از ظهور واحد و رفع ید از ظهورین، رفع ید از ظهور واحد ترجیح دارد. (لانّ الضرورة تتقدّر بقدرها).

نتیجه: در دوران بین طریق پنجم و طریق چهارم، رفع ید از ظهور واحد ترجیح دارد و رفع ید از ظهور واحد با عمل به طریق پنجم محقّق می‌شود. با همین بیان، نقض در دلیل بر نظریّه اوّل ظاهر می‌شود.

علاوه بر اینکه منشأ تعارض بین منطوق و مفهوم، ظهور شرط در علیّت منحصره است نه ظهور شرط در علیّت تامّه. و مرتکز عرفی در مقام رفع تعارض بین دلیلن، رفع ید از منشأ تعارض است. اگر چه رفع ید از ظهور شرط در علیّت تامّه نیز موجب رفع تعارض می‌شود.

نتیجه نهائی: در مثال مذکور به عنوان فتوای تعلیقی احد امرین (خفاء اذان یا خفاء جدران) علّت برای وجوب قصر است. و هکذا در امثله مشابه.

آدرس جلسه بعد:

کفایه ج۱ ص۳۱۴. الامر الثالث اذا تعدّد الشرط و اتّحد الجزاء.............ان قلت.