درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل اوّل: مفهوم شرط/جهت سوّم

بله اگر بین موضوعات در جزاء نسبت عموم و خصوص من وجه باشد، عمل واحد یعنی انجام مادّه اجتماع مسقط تکلیفین است.

مثال: ان جائک زید فاکرم عالما، ان جائک بکر فاکرم هاشمیّا. بین عالم و هاشمی که موضوعات در جزاء هستند، نسبت عموم و خصوص من وجه است. در صورت تحقّق دو شرط (مجیئ زید، مجیئ بکر)، اکرام به یک عالم هاشمی مسقط تکلیفین است. همانطوریکه اکرام عالم غیر هاشمی و اکرام هاشمی غیر عالم (دو عمل) نیز مسقط تکلیفین می‌باشد.

دلیل: موضوعات در جزاء، اطلاق دارد. مقتضای اطلاق، جواز امتثال تکلیفین در ضمن مادّه اجتماع و در ضمن مادّه افتراق است. ولی در صورت اختیار مادّه اجتماع، انجام یک عمل (اکرام عالم هاشمی) و در صورت اختیار مادّه افتراق، انجام دو عمل (اکرام عالم غیر هاشمی و اکرام هاشمی غیر عالم) مسقط تکلیفین خواهد بود.[1]

فصل دوّم: درباره‌ی مفهوم وصف.

مقدّمه اوّل: مراد از وصف، کلیّه اموری است که قید برای موضوع حکم و یا قید برای متعلّق حکم است. اعمّ از آنکه نعت نحوی و یا غیر آن (مثل فی الغنم السائمة زکاة، اکرم زیدا عالماً) و اعمّ از آنکه وصف صریح و یا ضمنی باشد (مثل فی الغنم السائمة زکاة، لان یمتلئ بطن الرّجل قیحا خیر من ان یمتلئ شعراً).