درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل دوّم: مفهوم وصف/اقوال/ادلّه قول دوّم

دلیل دوّم:

صغری: دلالت وصف بر مفهوم، مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است. (از طرفی وصف موجود در کلام مشعر به علیّت است. یعنی وصف این نکته را می‌فهماند که علّت و سبب برای حکم است. از طرفی دیگر خصوصیّت علّت و سبب حکم این است که حکم وجوداً و عدماً دائر مدار آن است. معنای وجود مفهوم برای وصف نیز همین است که حکم وجودا و عدما دائر مدار وصف می‌باشد. بنابراین، مقتضی برای وجود مفهوم که اشعار به علیّت باشد، موجود است و مانع از وجود مفهوم، مفقود است).

کبری: هر امری که مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است، ثابت است. (بالضرورة).

نتیجه: دلالت وصف بر مفهوم، ثابت است.

اشکال از طرف محقّق خوئی:

صغری: شرط دلالت وصف بر مفهوم، علیّت انحصاری وصف برای حکم است.

توضیح: اشعار همان افهام است و افهام به نصّی و ظهوری و اشعاری منقسم می‌شود. از بین این اقسام، منحصراً قسم اوّل و دوّم حجّت است. بنابراین، اشعار که مرتبه‌ی ضعیفه از افهام است،‌ حجّت نمی‌باشد. قال المحقّق النائینی: انّ الاشعار ما لم یصل الی مرتبة الظهور لایکون حجّة. و بر فرض حجیّت اشعار و نتیجتاً علیّت وصف برای حکم، وصف برای دلالت بر مفهوم، زائد بر علیّت باید علّت منحصره برای حکم باشد. قال المحقّق الصدر: انّ الاطلاق المنتج للمفهوم فیما اذا کان الوصف علّة منحصرة.

کبری: علیّت انحصاری وصف برای حکم، منتفی است. (اطلاق وصف، در مقام بیان علیّت تامّه است نه تمامیّت علّت).

نتیجه: شرط دلالت وصف بر مفهوم، منتفی است و با انتفاء شرط، دلالت وصف بر مفهوم نیز منتفی خواهد بود.