درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل دوّم: مفهوم وصف/ادلّه قول دوّم

دلیل سوّم:

صغری: اگر وصف دلالت بر مفهوم نکند، لازمه‌اش عدم حمل مطلق بر مقیّد است.

توضیح: اعتق رقبة، مطلق و اعتق رقبة مؤمنة، مقیّد است. اگر وصف (مؤمنه) دارای مفهوم باشد، بین مطلق و مقیّد تنافی پیدا می‌شود (چون مقتضای مطلق، اِجزاء عتق رقبه غیر مؤمنه و مقتضای مقیّد، عدم اِجزاء عتق رقبه غیر مؤمنه است) و برای رفع تنافی، مطلق حمل بر مقیّد می‌شود و بعد از حمل، مقتضای هر دو عدم اجزاء ‌عتق رقبه غیر مؤمنه خواهد شد. ولی اگر وصف دارای مفهوم نباشد، بین مطلق و مقیّد تنافی نیست (چون وجوب عتق رقبه مؤمنه، بدون افاده حصر، منافی با وجوب عتق رقبه مطلقه نیست) تا برای رفع تنافی، مطلق حمل بر مقیّد شود. بنابراین، در صورت عدم مفهوم، موجبی برای حمل نیست.

خلاصه: مفهوم تنافی حمل.عدم مفهوم عدم تنافی عدم حمل

کبری: و اللازم باطل (حمل مطلق بر مقیّد مورد تسالم و توافق جمیع اصولیّین است).

نتیجه: فالملزوم مثله.

اشکال از طرف محقّق خوئی:

صغری: اثبات مفهوم برای وصف بواسطه‌ی حمل مطلق بر مقیّد، اثبات اخصّ بواسطه‌ی اعمّ است.

توضیح: در دو صورت، بین مطلق و مقیّد تنافی پیدا می‌شود که برای رفع تنافی باید مطلق را حمل بر مقیّد کرد. چون مقیّد در نظر عرف قرینه بر تصرّف در مطلق است.

الف: وجود مفهوم برای وصف. اگر وصف دارای مفهوم باشد، بین مطلق و مقیّد تنافی پیدا می‌شود. به همان بیانی که در دلیل آمده است.

ب: عدم مفهوم برای وصف با احراز وحدت حکم. اگر با قرینه خارجی برای ما احراز شود که مولا دارای حکم واحد است، این احراز سبب تنافی عرضی بین مطلق و مقیّد می‌شود (چون بنابر عدم مفهوم، در هر یک از مطلق و مقیّد یک حکم وجود دارد).

بنابراین، اثبات مفهوم برای وصف بواسطه‌ی مجرّد حمل مطلق بر مقیّد، اثبات اخصّ بواسطه اعمّ است. چون در صورت وجود مفهوم و در صورت عدم مفهوم، حمل وجود دارد.

خلاصه: وجود مفهوم تنافی حمل.عدم مفهوم با احراز وحدت حکم تنافی حمل.

کبری: اثبات اخصّ بواسطه‌ی اعمّ، باطل است (بالضرورة).

نتیجه: اثبات مفهوم برای وصف بواسطه‌ی حمل مطلق بر مقیّد، باطل است. قال المحقّق الصدر: لو لم تحرز وحدة الحکم کان الحمل علی المقیّد موقوفا علی ثبوت المفهوم للجملة الوصفیّة..........

نتیجه‌ نهائی بحث در فصل دوّم: وصف با قطع نظر از دلیل خارجی مفهوم ندارد.

آدرس جلسه بعد:

فوائد الاصول ج۱ ص۵۰۴. الفصل الثالث: فی مفهوم الغایة ........... الفصل الرّابع.