درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/فصل سوّم: مفهوم غایت/بحث اوّل

فصل سوّم: درباره‌ی مفهوم غایت.

بحث اوّل: بحث منطوقی. یعنی این بحث که آیا غایت (مراد از غایت، مدخول ادات غایت است. مثل مرافق در آیه‌ی مبارکه ﴿فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق﴾) داخل در مغیّی است یا خیر؟

در این بحث، دو نظریّه معروف وجود دارد. (مطارح، طبع قدیم ص۱۸۵).

نظریّه اوّل: نظریّه مشهور: غایت مطلقا خارج از مغیّی است. (مطلقا یعنی اداة غایت، الی باشد یا حتّی. و غایت و مغیّی هم جنس باشند مثل آیه مذکور یا هم جنس نباشند مثل صمت النّهار الی اللّیل) و لذا دخول احتیاج به قرینه دارد.

دلیل از طرف محقّق عراقی:

صغری: اگر غایت داخل در مغیّی باشد، لازمه‌اش خلف در غایتیّت است. (غایت شیء عبارت است از ما عنده ینتهی وجود الشیء. یعنی غایت شیئ چیزی است که در او وجود شیئ پایان یافته‌ است و لازمه‌ی پایان یافتن، انعدام وجود شیئ است. بنابراین، اگر غایت داخل در شیء باشد، لازمه‌اش این است که غایت شیئ، غایت شیئ نباشد).

کبری: و اللّازم باطل (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.

نظریّه دوّم: نظریّه بدویّ مرحوم شیخ: غایت مطلقا داخل در مغیّی است و لذا خروج احتیاج به قرینه دارد.

دلیل از طرف مرحوم شیخ:

صغری: اگر غایت خارج از مغیّی باشد، لازمه‌اش خلف در غایتیّت است. (غایت شیء عبارت است از ما به ینتهی وجود الشیء. یعنی غایت شیء چیزی است که با او وجود شیء پایان می‌یابد. یعنی آخرین جزء شیء است نه اوّلین جزء شیء دیگر. بنابراین، اگر غایت خارج از شیء باشد، لازمه‌اش این است که غایت شیء، غایت شیء نباشد).

کبری: و اللّازم باطل (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.

آدرس جلسه بعد:

محاضرات ج۵ ص ۱۳۶. مفهوم الغاية ......... مفهوم الحصر.