درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب پنجم: مطلق و مقید/فصل اول

اشکال اوّل بر تعریف:

صغری: شرط صحّت تعریف، جامعیّت و مانعیّت تعریف است. (بالضرورة).

کبری: ‌جامعیّت و مانعیّت تعریف، در تعریف مذکور منتفی است. (از طرفی مراد از شیوع معنا در جنس که در تعریف آمده، سریان و جریان معنا در افراد ذاتیّه معنا است. مثل سریان حیوان ناطق در افراد ذاتیّه این معنا. از طرفی دیگر برای بعضی از مطلقات مثل اطلاق در اعلام شخصیّه و اطلاق در افراد عامّ و اطلاق در معنای حرفی افراد ذاتیّه وجود ندارد تا معنای این مطلقات ساری در این افراد باشد و برای بعضی از مقیّدات مثل الرّقبة المؤمنة افراد ذاتیّه وجود دارد و معنای این مقیّدات ساری در این افراد است. بنابراین، این مطلقات، خارج از تعریف و این مقیّدات، داخل در تعریف خواهد بود. و این، عدم جامعیّت و عدم مانعیّت تعریف است).

نتیجه: شرط صحّت تعریف، در تعریف مذکور منتفی است و با انتفاء شرط، صحّت تعریف مذکور نیز منتفی خواهد بود.

اقول:

جواب از اشکال عدم جامعیّت تعریف:

صغری: مبنای نقض بر عدم جامعیّت تعریف، اراده‌ی سریان معنی در افراد ذاتیّه معنی از کلمه‌ی شیوع در تعریف است. (اگر مراد از کلمه‌ی شایع در تعریف مطلق، سریان معنی در افراد ذاتیّه معنی باشد، اشکال عدم جامعیّت تعریف وارد است).

کبری: اراده‌ی سریان معنی در افراد ذاتیّه معنی از کلمه‌ی شیوع در تعریف، باطل است. (از طرفی کلمه‌ی شایع در تعریف مطلق، اطلاق دارد و لذا این کلمه شامل سریان معنی در حالات مختلفه معنا نیز می‌شود که از آن تعبیر به اطلاق احوالی می‌شود. از طرفی دیگر تقیید این کلمه به شیوع افرادی و نتیجتاً اخراج اطلاق احوالی از تعریف، محتاج به دلیل و دلیل منتفی است. بنابراین، اراده‌ی سریان معنی در افراد ذاتیّه معنی از کلمه‌ی شایع در تعریف، باطل است).

نتیجه:‌ مبنای نقض بر عدم جامعیّت تعریف، باطل است و با بطلان مبنا، نقض بر عدم جامعیّت تعریف نیز باطل خواهد بود.

جواب از اشکال عدم مانعیّت تعریف:

صغری: مبنای نقض بر عدم مانعیّت تعریف، مقیّد بودن الرّقبة المؤمنة و امثال آن است. (اگر الرّقبة المؤمنة و امثال این مثال، نسبت به افراد ذاتیّه خود، مقیّد باشد، اشکال عدم مانعیّت تعریف وارد است).

کبری: مقیّد بودن الرّقبة المؤمنة و امثال آن، باطل است. (الرّقبة المؤمنة نسبت به قیود دیگر مثل عالمیّت و جاهلیّت و ......... مطلق است. چون اطلاق و تقیید، امر نسبی هستند. لذا این کلمه نسبت به ایمان، مقیّد و همین کلمه نسبت به غیر ایمان از بقیّه قیود، مطلق است. و لذا شمول تعریف نسبت به آن بدون مانع است).

نتیجه:‌ مبنای نقض بر عدم مانعیّت تعریف، باطل است و با بطلان مبنا، نقض بر عدم مانعیّت تعریف نیز باطل خواهد بود.

آدرس جلسه بعد:

حاشیه محقّق بروجردی بر کفایه ج۱ ص۵۷۱. فصل عرف المطلق ............ اذا عرفت ذلک.