درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مطلق و مقید/فصل دوم

طائفه اوّل: محقّق خراسانی و اتباع: ذات طبیعت یعنی طبیعت مهمله. بنابراین، زمانیکه گفته می‌شود موضوع له اسم جنس، ذات طبیعت است یعنی موضوع له اسم جنس، طبیعت مهمله است. طبیعت مهمله، طبیعتی است که نفس و خود او ملحوظ است بدون اینکه خصوصیّتی خارج از او، با او لحاظ شود. به بیان دیگر در طبیعت مهمله، نظر منحصراً به ذات و ذاتیّات است بدون اینکه شیء زائد با او لحاظ شود.

مثال: لفظ انسان، اسم جنس است. معنای این لفظ، بشر است. خصوصیّتی با این معنا لحاظ نشده که مجموع مرکّب از این معنا و خصوصیّت موضوع له لفظ انسان باشد.

اشکال از طرف مرحوم مظفّر:

صغری: اگر مراد از ذات طبیعت، طبیعت مهمله باشد، لازمه‌اش این است که وضع اسم جنس برای ذات طبیعت محال باشد.

توضیح: از طرفی در طبیعت و ماهیّت مهمله، نظر منحصراً به ذات و ذاتیّات است. بدون اینکه نظر از ذات و ذاتیّات به امر خارج تعدّی کند. طبیعت و ماهیّت در این نظر و لحاظ که عین عدم نظر و عدم لحاظ شیء دیگر با آن است، فقط قابلیّت دارد که محکوم علیه برای تمام ذاتیّات یا بعض ذاتیّات قرار بگیرد. طبیعت و ماهیّت در این نظر و لحاظ، محکوم علیه برای امر خارج قرار نمی‌گیرد. پس در طبیعت و ماهیّت مهمله، طبیعت و ماهیّت از مقام من حیث هی خارج نمی‌شود. از طرفی دیگر وضع اسم جنس برای طبیعت و ماهیّت مهمله، حکم کردن بر طبیعت و ماهیّت مهمله به امری خارج از ذات و ذاتیّات به نام موضوع له بودن است. چون واضع با وضع اسم جنس برای طبیعت و ماهیّت مهمله در حقیقت حکم می‌کند به اینکه طبیعت و ماهیّت مهمله، موضوع له است و موضوع له بودن خارج از ذات و ذاتیّات طبیعت و ماهیّت است. پس در وضع، طبیعت و ماهیّت از مقام من حیث هی خارج می‌شود. بنابراین، مقتضای مهمله بودن، عدم خروج از ذات و ذاتیّات و مقتضای وضع، خروج از ذات و ذاتیّات است و این دو، متناقض هستند. بنابراین، اگر گفته شود که موضوع له اسم جنس، طبیعت مهمله است، لازمه‌اش این است که موضوع له اسم جنس، طبیعت مهمله نباشد.

خلاصه:

مهمله بودن طبیعت حکم نکردن به طبیعت به امر خارج.وضع اسم جنس برای طبیعت مهمله حکم کردن به طبیعت به امر خارج.

کبری: و اللّازم باطل. (چون استحاله‌ی وضع اسم جنس برای ذات طبیعت، خلاف فرض است).

نتیجه: فالملزوم مثله.

آدرس جلسه بعد:

نهایة الدرایة ج۱ ص۳۵۳. و ما یقال انّ المهملة فی قوّة الجزئیة فالمراد منه المهملة فی مقام الاثبات ........... قوله بما هی.