درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مطلق و مقید/فصل دوم

نتیجه نهائی بحث در مفرد معرّف به لام جنس: از طرفی موضوع له مدخول در مفرد معرّف به لام جنس، ذات طبیعت است. از طرفی دیگر موضوع له لام به دلیل تبادر، تعریف است. بنابراین، موضوع له مفرد معرّف به لام جنس، اشاره به طبیعت حاضره در ذهن سامع است. ولی حضور در ذهن سامع، جزء و یا شرط موضوع له نیست.

بحث دوّم: درباره‌ی اطلاق مطلق بر مفرد معرّف به لام جنس.

تعریف مطلق در نظر مشهور، ما دلّ علی شایع فی جنسه است. (با توضیحی که گذشت). این تعریف، صادق بر مفرد معرّف به لام جنس است. بنابراین، به مفرد معرّف به لام جنس، مطلق گفته می‌شود و نقش مقدّمات در مبحث خود خواهد آمد.

لفظ چهارم: اسم نکره. درباره‌ی اسم نکره نیز دو بحث وجود دارد.

بحث اوّل: درباره‌ی موضوع له اسم نکره. در این بحث، سه نظریّه وجود دارد.

نظریّه اوّل: نظریّه منسوب به مشهور: موضوع له اسم نکره، فرد مردّد است. (حقائق الاصول ج۱ ص۵۵۳، فصول ص۱۶۳).

اشکال از طرف محقّق خراسانی:

صغری: اگر موضوع له اسم نکره، فرد مردّد باشد، لازمه‌اش عدم صدق نکره بر افراد خارجیّه است. (فرد مردّد، در خارج وجود ندارد. لانّ کلّ ما هو موجود فی الخارج متعیّن، هو هو، لا هو او غیره. بنابراین، نکره مع ما له من المعنی، صادق بر افراد خارجیّه نخواهد بود).

کبری: و اللّازم باطل. (در امثال جئنی برجلٍ اگر مخاطب یک فرد از افراد خارجیّه رجل را بیاورد، بالضرورة امتثال امر کرده است. معلوم می‌شود که نکره صادق بر افراد خارجیّه است).

نتیجه: فالملزوم مثله.

نظریّه دوّم: نظریّه محقّق خراسانی: اسم نکره دارای دو معنی است.

الف: اسم نکره در بعضی از امثله، به معنای فرد معیّن در واقع است. اعمّ از اینکه نزد متکلّم، معلوم و نزد مخاطب، مجهول باشد و یا نزد متکلّم، مجهول و نزد مخاطب، معلوم باشد. موضوع له اسم نکره در این امثله، جزئی است.

مثال: جائنی رجلٌ، ایّ رجلٍ جائک؟ معنای رجل در ایندو مثال، فرد معیّن در واقع است ولی این فرد در مثال اوّل، برای متکلّم معلوم و برای مخاطب مجهول است. بر خلاف مثال دوّم که فرد برای متکلم مجهول و برای مخاطب معلوم است.

ب: اسم نکره در بعضی از امثله، به معنای طبیعت مقیّد به قید وحدت است. موضوع له اسم نکره در این امثله، کلّی است.

مثال: جئنی برجلٍ. معنای رجل در این مثال، طبیعت مقیّد به قید وحدت است. (یک مرد).