درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مطلق و مقید/فصل سوم درباره مقدمات حکمت

اقول:

در مراد از نظریّه اوّل، دو احتمال است.

الف: وجود مقیّد منفصل کاشف از این است که متکلّم بطور کلّی در مقام بیان نبوده است. هم از جهت قید مذکور در مقیّد منفصل و هم از جهت سایر قیود. و لذا تمسّک به اطلاق کلام متکلّم بطور کلّی صحیح نیست. اگر مراد این احتمال باشد، این نظر بر خلاف مشی عملی صاحب نظر است. چون صاحب نظر یعنی مرحوم شیخ بعد از ورود مقیّد منفصل، هنگام شکّ در سایر قیود تمسّک به اطلاق کلام مولا می‌کند.

ب: وجود مقیّد منفصل کاشف از این است که متکلّم از جهت قید مذکور در مقیّد منفصل در مقام بیان نبوده است. ولی از جهت سایر قیود در مقام بیان بوده است و لذا تمسّک به اطلاق کلام متکلّم هنگام شکّ در سایر قیود صحیح است. اگر مراد این احتمال باشد، این نظر صحیح است و ارجاع آن به نظریّه دوّم ممکن است.

نکته دوّم: گاهی متکلّم از یک جهت در مقام بیان و از جهت دیگر در مقام اهمال (عدم بیان) است. تمسّک به اطلاق کلام متکلّم از جهت اوّل صحیح است. ولی جهت مهمله دو صورت دارد.

صورت اوّل: بین جهت مهمله و جهت اوّل ملازمه نیست. در این صورت، تمسّک به اطلاق از جهت اوّل مستلزم تمسّک به اطلاق از جهت مهمله نیست. به بیان دیگر، اطلاق کلام نسبت به جهت اوّل، حجّت و نسبت به جهت مهمله، لا حجّت است. فلو افتی المجتهد مقلّده بجواز الصّلوة فی القلنسوة النّجسة فهل تری ان یؤخذ باطلاق القلنسوة و یحکم بجواز الصّلوة فیها اذا کانت مغصوبة ایضاً؟ (مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۲۰).

صورت دوّم: بین جهت مهمله و جهت اوّل ملازمه شرعیّه یا عقلیّه یا عادیه است. یعنی جهت مهمله از لوازم شرعی یا عقلی یا عادی جهت اوّل است. در اینصورت، تمسّک به اطلاق از هر دو جهت صحیح است. به بیان دیگر اطلاق کلام نسبت به هر دو جهت، حجّت است.

مثال بر ملازمه‌ی شرعیّه: مثل قوله اذا سافرت فقصّر، بناءً علی شمول التّقصیر للافطار، فاذا فرض کونه فی مقام البیان من جهة الصّلوة، یحمل علی الاطلاق من جهة الافطار ایضا، للملازمة ‌الشرعیّة المستفادة من قوله علیه السّلام اذا قصّرت افطرت. (حاشیه مرحوم مشکینی طبع جدید ج۲ ص۵۰۳).

مثال برای ملازمه‌ی عقلیّه: مثل ما ورد فی صحّة الصّلوة فی ثوب فیه عذرة ما لا یؤکل لحمه من جهة النجاسة عند عدم العلم بها فانّها تدلّ علی صحّة الصّلوة فی اجزاء ما لا یؤکل عند عدم العلم بها اذا کانت النجاسة من الاجزاء لعدم الانفکاک بینهما علی هذا التّقدیر. (مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۲۰). تأمّل.

آدرس جلسه بعد:

محاضرات ج۵ ص۳۶۹. الثالث ان لا یأتی المتکلّم بقرینة ........ ثمّ انّ الماهیّة.