درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مطلق و مقید/فصل چهارم

دلیل سوّم:

صغری: در مطلق و مقیّد منفصل، دوران بین تعیین و تخییر است. (مقتضای عمل به مطلق، تخییر و حمل مقیّد بر افضل افراد و مقتضای عمل به مقیّد، تعیین و حمل مطلق بر مقیّد است. بنابراین، مطلق و مقیّد مورد بحث، از مصادیق دوران امر بین تعیین و تخییر است).

کبری: در دوران بین تعیین و تخییر، عمل به تعیین لازم است. (چون یقین به فراغت ذمّه با عمل به تعیین حاصل می‌شود و عقل حکم به لزوم یقین به فراغت ذمّه می‌کند).

نتیجه: در مطلق و مقیّد منفصل، عمل به تعیین لازم است و مقتضای عمل به تعیین، حمل مطلق بر مقیّد است.

اقول: نظیر اشکال دوّم بر دلیل اوّل، بر این دلیل نیز وارد است.

دلیل چهارم:

صغری: حمل مطلق بر مقیّد، مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است. (امّا مقتضی، سیره‌ی عقلاء است. با این بیان که حمل مطلق بر مقیّد از امور عرفیّه و از واضحات عقلائیّه است. امّا مانع متصوّر، ردع و منع شارع از این سیره است. ولی منع و ردعی از شارع نسبت به این سیره نرسیده است. انّ الشارع من العقلاء فلو کان فی محاوراته غیر طریقتهم طریقة خاصّة لبیّنها و لم یبیّنها).

کبری: هر امری که مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است، ثابت است. (بالضرورة).

نتیجه: حمل مطلق بر مقیّد ثابت است.

شکل دوّم: تعدّد مطلوب و تکلیف، احراز شده است. در این شکل، بین مطلق و مقیّد تنافی نیست و لذا وظیفه مکلّف عمل بر طبق هر دو است. بنابراین، در مطلق بدلی، انجام مقیّد در مقام امتثال مسقط هر دو تکلیف و انجام مطلق در ضمن حصّه غیر مقیّد، موجب بقاء تکلیف مقیّد است و در مطلق شمولی، انجام مطلق در مقام امتثال مسقط هر دو تکلیف و انجام مقیّد موجب بقاء تکلیف نسبت به حصص غیر مقیّد است.

شکل سوّم: وحدت و تعدّد مطلوب احراز نشده است. مقتضای اصل در این شکل، حمل بر تعدّد مطلوب است.

دلیل:

صغری: حمل بر تعدّد مطلوب، مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است (مقتضی، ظهور امر به مطلق و امر به مقیّد است. ایندو امر ظهور در تعدّد طلب و اراده دارند و تعدّد طلب، مقتضی تعدّد مطلوب است. امّا مانع، احراز وحدت تکلیف و مطلوب است و فرض، انتفاء این مانع است).

کبری: هر امری که مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است، ثابت است. (بالضرورة).

نتیجه: حمل بر تعدّد مطلوب، ثابت است. بنابراین، حکم شکل سوّم همان حکم شکل دوّم است.