درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/ باب مطلق و مقیّد/ فصل چهارم

حالت دوّم: هر دو منفیّ هستند. مثل لا تعتق الرّقبة و لا تعتق الرّقبة الکافرة. در این حالت، سه نظریّه وجود دارد.

نظریّه اوّل: نظریّه مشهور: مطلق به اطلاق خود باقی است و لذا عمل به اطلاق لازم است و مقیّد حمل بر تأکید می‌شود. یعنی موجبی برای تقیید مطلق و حمل مطلق بر مقیّد نیست.

دلیل:

صغریٰ: شرط حمل مطلق بر مقیّد، تنافی بین مطلق و مقیّد است (در مباحث سابق گفته شد که اگر بین مطلق و مقیّد تنافی باشد، برای رفع تنافی، مطلق حمل بر مقیّد می‌شود. بنابراین، شرط حمل، تنافی است).

کبریٰ: تنافی بین مطلق و مقیّد، در مطلق و مقیّد مورد بحث منتفی است. (چون بین طلب ترک مطلق و طلب ترک مقیّد، تنافی وجود ندارد. بنابراین، در مثال فوق، بین حرمت عتق رقبه و حرمت عتق رقبه کافره تنافی نیست).

نتیجه: شرط حمل مطلق بر مقیّد، در مطلق و مقیّد مورد بحث منتفی است و با انتفاء شرط، حمل مطلق بر مقیّد نیز منتفی خواهد بود و لذا مطلق به اطلاق خود باقی است و مقیّد حمل بر تأکید می‌شود.

(مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۲۳، قوانین طبع قدیم ج۱ ص۳۳۱).

اقول:

اشکال بر نظریّه: صغریٰ: فرق گذاری بین مطلق و مقیّد منفیّین و مطلق و مقیّد مثبتین، فرق بدون فارق است.

توضیح: در دلیل آمده که بین مطلق و مقیّدی که هر دو منفیّ هستند،‌ تنافی وجود ندارد. در این کلام، دو احتمال است.

الف: مراد این است که بین مطلق و مقیّد در صورت احراز وحدت مطلوب تنافی وجود ندارد. اگر مراد این باشد، این احتمال باطل است. چون در صورت احراز وحدت مطلوب، این احراز موجب تنافی عرضی بین مطلق و مقیّد می‌شود.

ب: مراد این است که بین مطلق و مقیّد با قطع نظر از احراز وحدت مطلوب تنافی وجود ندارد. اگر مراد این باشد، فرق گذاری مشهور بین مطلق و مقیّدی که هر دو منفیّ هستند با مطلق و مقیّدی که هر دو مثبت هستند، فرق گذاری بدون فارق است. چون مشهور در مطلق و مقیّدی که هر دو مثبت هستند قائل به حمل مطلق بر مقیّد شدند ولی در مطلق و مقیّدی که هر دو منفیّ هستند، قائل به بقاء مطلق بر اطلاق شدند و حال آنکه در صورت قطع نظر از احراز وحدت مطلوب، در هر دو نوع از مطلق و مقیّد بین مطلق و مقیّد تنافی وجود ندارد. یعنی همان طوریکه بین حرمت عتق رقبه و حرمت عتق رقبه کافره تنافی نیست، بین وجوب عتق رقبه و وجوب عتق رقبه مؤمنه نیز تنافی وجود ندارد.

کبریٰ: فرق بدون فارق، باطل است. (بالضرورة).

نتیجه: فرق گذاری بین مطلق و مقیّد منفیّین و مطلق و مقیّد مثبتین، باطل است.

آدرس جلسه بعد:

نهایة الافکار ج۱ ص۵۸۱. و امّا المنفیّان کقوله لا تعتق الرّقبة و لا تعتق الرّقبة المؤمنة ......... و امّا المتخالفان.