درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/ باب مطلق و مقیّد/ فصل چهارم

نکته دوّم:

برای مطلق و مقیّد، سه صورت متصوّر است.

صورت اوّل: هر دو مثبت هستند. مطلق و مقیّد در این صورت، چهار حالت دارند.

حالت اوّل: هر دو، متکفّل حکم تکلیفی الزامی هستند. حکم این حالت گذشت.

حالت دوّم: هر دو، متکفّل حکم تکلیفی غیر الزامی هستند. مثل:

مثال: زر ابا عبد الله الحسین علیه السّلام و زر ابا عبد الله الحسین علیه السّلام فی لیل الجمعة.

مطلق و مقیّد در این حالت مثل مطلق و مقیّد در حالت اوّل، سه شکل دارند.

شکل اوّل: وحدت تکلیف در آنها احراز شده است. در این شکل، بین مطلق و مقیّد تنافی محقّق می‌شود و طریق رافع تنافی، حمل مطلق بر مقیّد و تقیید مطلق بواسطه‌ی مقیّد است.

دلیل:

صغریٰ: حمل مطلق بر مقیّد، مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است. (امّا مقتضی، سیره و بناء عقلاء است. با این بیان که حمل مطلق بر مقیّد از امور عرفیّه و از واضحات عقلائیّه است. امّا مانع متصوّر، ردع و منع شارع از این سیره و بناء است. ولی منع و ردعی از شارع نسبت به این سیره و بناء نرسیده است. انّ الشارع من العقلاء فلو کان فی محاوراته غیر طریقتهم طریقة خاصّة لبیّنها و لم یبیّنها).

کبری: هر امری که مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است، ثابت است. (بالضرورة).

نتیجه: حمل مطلق بر مقیّد، ثابت است.

شکل دوّم: تعدّد تکلیف در آنها احراز شده است. در این شکل، بین مطلق و مقیّد تنافی نیست و لذا وظیفه‌ی غیر الزامی مکلّف عمل بر طبق هر دو است. بنابراین، در مطلق بدلی، انجام مقیّد در مقام امتثال مسقط هر دو تکلیف غیر الزامی و انجام مطلق در ضمن حصّه غیر مقیّد، موجب بقاء تکلیف غیر الزامی مقیّد است (مثل اکرم عالما و اکرم عالما عادلاً. در صورت قیام قرینه خارجیّه بر استحباب) و در مطلق شمولی، انجام مطلق در مقام امتثال مسقط هر دو تکلیف غیر الزامی و انجام مقیّد موجب بقاء تکلیف غیر الزامی نسبت به حصص غیر مقیّد است (مثل اکرم العالم و اکرم العالم العادل. در صورت قیام قرینه خارجیّه بر استحباب).

شکل سوّم: وحدت و تعدّد تکلیف در آنها احراز نشده است. مقتضای اصل در این شکل، حمل بر تعدّد تکلیف است.

دلیل:

صغریٰ: حمل بر تعدّد تکلیف، مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است. (مقتضی، ظهور امر به مطلق و امر به مقیّد است. این دو امر ظهور در تعدّد طلب و اراده و تکلیف دارند. مانع، احراز وحدت تکلیف است و فرض، انتفاء این مانع است).

کبری: هر امری که مقتضی برای آن موجود و مانع از آن مفقود است، ثابت است. (بالضرورة).

نتیجه: حمل بر تعدّد تکلیف، ثابت است.

آدرس جلسه بعد:

محاضرات ج۱ ص۳۸۱. بقی الکلام فی الفرق بین المستحبّات و الواجبات .......... بقی هنا شیئان.