درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/ باب مطلق و مقیّد/ فصل چهارم

اشکال دوّم از طرف محقّق صدر:

صغریٰ: اگر بدلیّت اطلاق احتیاج به قرینه‌ی خاصّه دارد، لازمه‌اش انتفاء بدلیّت اطلاق در متعلّق اکرم العالم است. (متعلّق در این مثال، اکرام العالم است. در این مثال، قرینه خاصّه‌ای که دلالت بر بدلیّت اطلاق اکرام العالم بکند وجود ندارد. بنابراین، اکرام العالم باید مطلق بدلی نباشد).

کبریٰ: و اللّازم باطل. (به نصّ محقّق اصفهانی در مبحث مرّه و تکرار، اکرام العالم مطلق بدلی است).

نتیجه: فالملزوم مثله. اللّهمّ الّا ان یقال که محقّق اصفهانی در مقام بیان منشأ شمولیّت و بدلیّت اطلاق در موضوعات است نه متعلّقات. در این صورت، این اشکال بر این محقّق وارد نیست ولی اشکال دیگری وارد است و آن اینکه، غرض از بحث از منشأ شمولیّت و بدلیّت، پیدا کردن منشأ در متعلّقات و موضوعات است.

اقول:

اشکال سوّم: صغریٰ: نظر محقّق اصفهانی درباره‌ی منشأ شمولیّت و بدلیّت اطلاق، دور است.

توضیح: از طرفی شمولیّت اطلاق موضوع، متوقّف بر مرآتیّت وجود خارجی طبیعت برای جمیع وجودات خارجیّه طبیعت است. با این بیان که موضوع در مثال اکرم العالم طبق نظر این محقّق، وجود خارجی طبیعت عالم است و لذا با اکرام یک فرد از عالم اکرام وجود خارجی طبیعت عالم تحقّق پیدا می‌کند. علّت اینکه وجود خارجی طبیعت عالم شامل فرد دوّم از علماء و فرد سوّم و هکذا قرار داده شده و حکم به اکرام جمیع افراد عالم شده این است که وجود خارجی طبیعت عالم مرآت برای جمیع وجودات طبیعت فرض شده است. یعنی علّت شمولیّت اطلاق، فرض مرآتیّت است. از طرفی دیگر مرآتیّت وجود خارجی طبیعت برای جمیع وجودات خارجیّه طبیعت متوقّف بر شمولیّت اطلاق موضوع است. یعنی فرض شده که موضوع در اکرم العالم مطلق شمولی است آنگاه این اطلاق شمولی علّت برای مرآتیّت وجود خارجی طبیعت برای جمیع وجودات خارجیّه طبیعت شده است. بنابراین، دور تحقّق پیدا می‌کند.

کبریٰ: دور، باطل است. (بالضرورة).

نتیجه: نظر محقّق اصفهانی درباره‌ی منشأ شمولیّت و بدلیّت اطلاق، باطل است.