درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/ باب مطلق و مقیّد/ فصل چهارم

نظریّه پنجم: نظریّه محقّق نائینی: اسم نکره و اسم جنس دو صورت دارد.

۱) در سیاق اثبات است. مثل اعتق رقبةً و صلّ. (رقبه، اسم نکره و مادّه صلّ، اسم جنس است).

در این صورت، اگر قرینه بر بدلیّت در بین باشد، مطلق بدلی است و اگر قرینه بر بدلیّت در بین نباشد، مطلق شمولی است. قرینه بر بدلیّت رقبه، وضع اسم نکره برای واحد و قرینه بر بدلیّت مادّه صلّ، تحقّق طبیعت بواسطه تحقّق فرد واحد است.

(انّ القرینة الدالّة علی اعتبار العموم بدلیا قد تکون فی ناحیة المادّة کما فی النکرة الدالّة بالوضع علی اعتبار الوحدة فی المعنی المستعمل فیه اللّفظ و قد تکون فی ناحیة الهیئة کما فی موارد تعلّق الامر بشیء فانّ ........... اجود ج۱ ص۵۱۹).

۲) در سیاق نفی یا نهی است. مثل لا تعتق رقبةً و لا تکذب.

مطلق در این صورت، مطلق شمولی است. چون مقتضای تعلّق نفی یا نهی به طبیعت، نفی جمیع افراد طبیعت است. معنای شمولیّت اطلاق نیز همین است.

اقول:

اشکالات بر انظار سابق، بر این نظر وارد نیست و لذا عمل به این نظر متعیّن است.

نکته پایانی بحث مطلق و مقیّد: احکامی که برای عامّ و خاصّ گفته شده، بر دو نوع است.

۱) جریان بعضی از این احکام، در مطلق و مقیّد قطعی است. مثل تخصیص کتاب با خبر واحد.

۲) عدم جریان بعضی از این احکام، در مطلق و مقیّد قطعی است. مثل عدم جواز تخصیص عامّ تا واحد.

(کلّما تقدّم من احکام العامّ و الخاصّ من جواز تخصیص الکتاب بالخبر الواحد و تخصیص المنطوق بالمفهوم مخالفا و موافقا و احکام العامّ المخصَّص بالمجمل مفهوما و مصداقا و بالمتّصل و المنفصل یجری فی المطلق و المقیّد لاتّحاد الوجه فی المقامین من دون تفاوت نعم ینبغی استثناء مقدار التخصیص من بین الاحکام المذکورة فی باب العامّ و الخاصّ فانّ ذلک لا یجری فی المطلق و المقیّد فانّ ......... مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۲۴).

باب ششم: با ب مجمل و مبیّن ........

آدرس جلسه‌ی بعد.

کفایه ج۱ ص۳۹۷: فصل فی المجمل و المبیّن ...........