درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ فصل اوّل: مستقلّات عقلیّه/ باب اوّل: درباره صغرای مستقلّات/ جهت اوّل

دلیل سوّم:

صغریٰ: اگر حُسن و قبح، شرعی باشد، لازمه‌اش عدم امکان اثبات شرایع است.

توضیح: بر اساس نظریّه حسن و قبح عقلی، اگر خداوند قدرت بر معجزه را به مدّعی نبوّت که کاذب است اعطاء کند، این اعطاء قبح ذاتیّ دارد و عقل قبح این اعطاء را درک می‌کند و قبیح، به حکم قاطع عقل از خداوند صادر نمی‌شود. بنابراین، تصدیق مدّعیان نبوّت و پذیرش شریعت آنها بعد از ارائه معجزه معقول است. یعنی اثبات شرایع می‌شود. ولی بر اساس نظریّه حسن و قبح شرعی، اعطاء قدرت بر معجزه به مدّعی کاذب، محتمل است. چون طبق این نظریّه، قبح این اعطاء عقلاً قابل اثبات نیست و اثبات قبح این اعطاء از طریق شرع نیز مبتلیٰ به اشکالات سابق است. بنابراین، تصدیق مدّعیان نبوّت و پذیرش شریعت آنها بعد از ارائه معجزه معقول نیست. یعنی اثبات شرایع نمی‌شود.

کبریٰ: و اللّازم باطل. (بالضرورة.)

نتیجه: فالملزوم مثله. بعد از ابطال حسن و قبح شرعی که یک طرف منفصله حقیقیّه است، طرف دیگر که حسن و قبح عقلی باشد، ثابت می‌شود.

(لو کان الحسن و القبح باعتبار السّمع لا غیر لما قبح من الله شیء و لو کان کذلک لما قبح منه تعالی اظهار المعجزة علی ید الکذّابین و تجویز ذلک یسدّ باب معرفة النبوّة فانّ ایّ نبیّ اظهر المعجزة عقیب ادّعاء النبوّة لا یمکن تصدیقه مع تجویز اظهار المعجزة علی ید الکاذب فی دعوی النبوّة. مرحوم علّامه حلّی در نهج الحقّ ج۱ ص۸۴).

اشکال بر دلیل از طرف فضل بن روز بهان:

صغریٰ: اثبات حُسن و قبح عقلی بواسطه‌ی امکان اثبات شرایع، اثبات اخصّ بواسطه‌ی اعمّ است.

توضیح: عادت خداوند بر این جاری است که معجزه را به مدّعی نبوّت که صادق است، اعطاء کند. بنابراین، تصدیق مدّعیان نبوّت بعد از ارائه معجزه معقول است. پس همان طوریکه اثبات شرایع و ادیان از طریق اعتقاد به حسن و قبح عقلی ممکن است، همچنین اثبات شرایع از طریق عادة الله بدون اعتقاد به حسن و قبح عقلی نیز ممکن است. بنابراین، اثبات حسن و قبح عقلی از طریق امکان اثبات شرایع، اثبات اخصّ بواسطه‌ی اعمّ است.

کبریٰ: اثبات اخصّ بواسط هی اعمّ، باطل است. (بالضرورة).

نتیجه: اثبات حسن و قبح عقلی بواسطه‌ی امکان اثبات شرایع ،باطل است.

(قال الفضل فی کتاب ابطال ن هج الباطل: عدم اظهار المعجزة علی ید الکذّابین لیس لکونه مقبّحا عقلا بل لعدم جریان عادة الله تعالی الجاری مجری المحال العادی بذلک .مرحوم شیخ محمّد حسن مظفر در دلائل الصّدق ج۲ ص۴۲۸).