درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ فصل اوّل: مستقلّات عقلیّه/ باب اوّل: درباره صغرای مستقلّات/ جهت اوّل

اقول:

جواب از اشکال: صغریٰ: شرط اثبات شرایع و ادیان بواسطه‌ی عادة الله، احراز عادة الله است. (در اشکال آمده که اثبات شرایع و ادیان از طریق عادة الله بدون اعتقاد به حُسن و قبح عقلی نیز ممکن است. بدیهی است که اثبات شرایع و ادیان از این طریق، متوقّف بر احراز عادة الله است).

کبریٰ: احراز عادة الله، منتفی است.

توضیح: عادة الله بواسطه‌ی یکی از دو طریق احراز می‌شود.

الف: از طریق اعتقاد به حسن و قبح عقلی. با این بیان که اعطاء قدرت بر معجزه به مدّعی کاذب،‌قبیح است و عقل نیز این قبح را درک می‌کند و قبیح، به حکم قاطع عقل از خداوند متعال صادر نمی‌شود. پس مدّعی نبوّت بعد از ارائه معجزه، صادق در ادّعای خود خواهد بود و در نتیجه، اثبات نبوّت و شریعت می‌شود.

ب: از طریق استقراء تامّ. با این بیان که کلّیه مدّعین نبوّت باید شناسایی شوند و از حالات کلّیه این مدّعین اطّلاع حاصل شود که صادق بوده‌اند. بعد از شناسایی مدّعین و اطّلاع از صادق بودن آنها، احراز می‌شود که عادة الله بر این جاری بوده که قدرت بر معجزه را به مدّعی صادق اعطاء می‌کند. این طریق برای کسیکه اطّلاع از کلّیه مدّعین نبوّت و حالات مدّعین ندارد، ممکن نیست. بله استقراء ناقص و ظنّی ممکن است ولی ابتناء اصل نبوّت و شریعت بر ظنّ، بدیهی البطلان است. بنابراین، طریق احراز عادة الله جز اعتقاد به حُسن و قبح عقلی نیست.

نتیجه: شرط اثبات شرایع و ادیان بواسطه‌ی عادة الله، منتفی است و با انتفاء شرط، اثبات شرایع و ادیان بواسطه‌ی عادة الله نیز منتفی خواهد بود. (دلائل الصّدق ج۲ ص۴۲۹).

دلیل چهارم:

صغریٰ: اگر حُسن و قبح، شرعی باشد، لازمه‌اش تسلسل است.

توضیح: اطاعت اوامر و نواهی شرعیّه به اتّفاق لازم است. حاکم به لزوم اطاعت نزد عدلیّه، عقل و نزد اشاعره، امر شارع است. بعد از نقل کلام به اطاعت امر دوّم (امر متعلّق به اطاعت اوامر و نواهی شرعیّه) حاکم به اطاعت امر دوّم اگر عقل باشد، فهو المطلوب و اگر امر شارع باشد احتیاج به امر دیگری است. نقل کلام به اطاعت امر سوّم می‌شود و هکذا فتسلسل.

کبریٰ: و اللّازم باطل. (بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.