درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ مستقلّات عقلیّه/ درباره کبرای مستقلّات عقلیّه

جواب از لازم چهارم:

صغریٰ: شرط نقض ملازمه بواسطه‌ی عدم تکلیف صبیّ مراهق، التزام به عدم ثبوت احکام شرعیّه در حقّ صبیّ کذائی است. (در حقّ صبیّ کذائی احکام عقلیّه از قبیل قبح ظلم، حُسن ردّ ودیعه و امثال این دو ثابت است. بنابراین، اگر صبیّ کذائی موضوع برای احکام شرعیّه قرار بگیرد، ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع تحقّق پیدا کرده است و اگر موضوع برای احکام شرعیّه قرار نگیرد، ملازمه منتفی شده است. بنابراین، نقض ملازمه در صورت عدم موضوعیّت صبیّ کذائی برای احکام شرعیّه است).

کبریٰ: التزام به عدم ثبوت احکام شرعیّه در حقّ صبیّ کذائی، منتفی است. (روایات دلالت دارند بر اینکه شارع بواسطه‌ی رفع احکام از صبیّ در مقام امتنان بر صبیّ است و امتنان اقتضاء می‌کند که احکام به صبیّ تعلّق گرفته باشد ولی عفواً و امتناناً این احکام برداشته شود. چون امتنان بدون وجود احکام در حقّ صبیّ، معقول نیست. بنابراین، صبیّ کذائی موضوع برای احکام قرار گرفته و نقضی بر ملازمه وارد نیست).

نتیجه: شرط نقض ملازمه بواسطه‌ی عدم تکلیف صبیّ مراهق، منتفی است و با انتفاء شرط، نقض ملازمه نیز منتفی خواهد بود.

( و الجواب: الالتزام بالاحکام الشرعیّة فی حقّه ایضا بعد ما ادرک الحکم العقلی کحرمة الظّلم او وجوب ردّ الودیعة غایة ما فی الباب عفوه ثابت بالشّرع تفضّلا ...... مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۳۸).

نتیجه نهائی بحث در باب دوّم: بین حکم عقل عملی و حکم شارع ملازمه وجود دارد. فهذه الکلمات فی دفع الملازمة لو خیطت من الف جانب لتهتک من الف جانب آخر. (مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۳۷).

باب سوّم: درباره‌ی حجیّت قطع به حکم شرعی.

بعد از قطع به ثبوت حُسن و قبح برای افعال با قطع نظر از بیان شارع و بعد از درک قطعی حُسن و قبح افعال توسّط عقل عملی و بعد از قطع به ملازمه بین درک حُسن و قبح و بین حکم شارع، قطع به حکم شارع پیدا می‌شود. بحث از حجیّت قطع به حکم شارع در مبحث حجّت خواهد آمد.

توجّه: قبلاً گفته شد که قضایای حُسن و قبح از اوّلیات است. طبق اوّلیت این قضایا، چهار مرحله‌ی از بحث باید انجام بگیرد که عبارتند از:

بحث از ثبوت حسن و قبح برای افعال با قطع نظر از بیان شارع، بحث از درک حسن و قبح افعال توسّط عقل عملی، بحث از ملازمه بین درک حسن و قبح و حکم شارع، بحث از حجیّت قطع به حکم شارع از طریق ملازمه.