درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

جواب دوّم از اشکال از طرف محقّق خوئی:

صغریٰ: شرط لزوم محال، علیّت شیئ برای عدم نفسه حدوثا است.

توضیح: اگر یک شیئ علّت برای عدم حدوث خود باشد، بالضرورة محال است. چون همان محذور تناقض لازم می‌آید که در اشکال آمده است. ولی اگر یک شیئ علّت برای عدم بقاء خود باشد، بالضرورة ممکن است. ضرورة انّ الانسان یعدم نفسه بشرب السمّ او بامساک سلک الکهرباء فالانسان بالشّرب مقتض لعدم نفسه بقاء لا حدوثا و کذلک بامساک سلک الکهرباء. (الهدایة فی الاصول ج۱ ص۳۰۱).

کبریٰ: علیّت شیئ برای عدم نفسه حدوثا، منتفی است. (امر از مولا بالضرورة حادث شده است. اتیان علّت برای عدم بقاء این امر است. نه اینکه علّت برای عدم حدوث امر باشد).

نتیجه: شرط لزوم محال، منتفی است و با انتفاء شرط، لزوم محال نیز منتفی خواهد بود.

به بیان دیگر، اللّازم (علیّت شیئ برای عدم بقاء خود) لیس بمحالٍ و المحال (علیّت شیء برای عدم حدوث خود) لیس بلازمٍ.

اقول:

اشکال بر جواب اوّل: صغریٰ: مبنای جواب، عدم وحدت علّت و ساقط است. (در جواب آمده که علّت و ساقط، واحد نیستند).

کبریٰ: عدم وحدت علّت و ساقط، باطل است. (از طرفی امر بوجوده العلمیّ که مرآت برای امر بوجوده الخارجی است، علّت برای اتیان است. از طرفی دیگر اتیان علّت برای عدم امر بوجوده الخارجی است و عدم امر بوجوده الخارجی علّت برای عدم امر بوجوده العلمیّ المرآتی است. بنابراین، اتیان در نهایت علّت برای عدم خود شده است.).

نتیجه: مبنای جواب، باطل است و با بطلان مبنا، جواب نیز باطل خواهد بود.

عنوان سوّم از طرف حضرت امام: اتیان المأمور به علی وجهه هل یجزی ام لا. (مناهج الوصول ج۱ ص۲۹۹).

توضیح عنوان: از طرفی نزاع بین اصولیّین طبق این عنوان در اجزاء و عدم اجزاء است. نزاع طبق این عنوان، در دلالت لفظ و یا حکم عقل نیست تا اشکال عدم جامعیّت عنوان لازم بیاید. از طرفی دیگر دلیل بر اجزاء و یا عدم اجزاء در بعضی از مقامات، عقل و در بعضی دیگر از مقامات، نقل است. دلیل در اجزاء هر مأمور به نسبت به امر مربوط به خود، عقل و دلیل در اجزاء مأمور به اضطراری و یا ظاهری از مأمور به واقعی اوّلی، نقل است. بنابراین، این عنوان شامل مقامات ثلاثه‌ی بحث اجزاء می‌شود و لذا همین عنوان برای بحث اجزاء، متعیّن است.

آدرس جلسه بعد:

کفایه ج۱ ص۱۲۴: احدها الظّاهر انّ المراد من وجهه ....... ثانیها.