درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

اشکال از طرف محقّق اصفهانی:

صغریٰ: فرق گذاری بین صورت اوّل و دوّم، فرق بدون فارق است.

توضیح: از طرفی بر مأمور لازم است که غرضی که موجب امر مولا به عمل شده، تحصیل و ایجاد کند. از طرفی دیگر تحصیل و ایجاد غرضی بر مأمور لازم است که مقدور و تحت اختیار مأمور باشد. بنابراین، غرض مولا از امر به احضار ماء در مثال صورت دوّم، تمکّن مولا از رفع عطش است و تمکّن، مقدور و تحت اختیار مأمور است. با اوّلین اتیان، غرض مولا حاصل و امر مولا ساقط می‌شود. بنابراین، اتیان دوّم در صورت دوّم مثل اتیان دوّم در صورت اوّل، امتثال بعد الامتثال است که محال است. غرض مولا از امر به احضار ماء، رفع عطش نیست. چون رفع عطش، مقدور و تحت اختیار مأمور نیست. بلکه رفع عطش، مترتّب بر فعل مأمور و فعل آمر است (فعل مأمور، تمکّن مولا و فعل آمر، شرب است). به بیان دیگر غرضی که موجب امر به عمل شده باید غرضی باشد که مترتّب بر عمل مورد امر است. چون عمل و نتیجتاً تحصیل غرض مترتّب بر آن، مقدور مأمور است. پس فرق گذاری بین صورت اوّل دوّم، فرق بدون فارق است.

کبریٰ: فرق بدون فارق، باطل است. (بالضرورة).

نتیجه: فرق گذاری بین صورت اوّل و دوّم، باطل است. (نهایة الدرایة طبع قدیم ج۱ ص۲۶۳).

نتیجه نهائی بحث: امتثال بعد الامتثال مطلقا محال است.

مقام دوّم:‌اجزاء و یا عدم اجزاء مأمور به اضطراری از مأمور به واقعی اوّلی.

جهت اوّل: اجزاء و یا عدم اجزاء مأمور به اضطراری از مأمور به واقعی اوّلی در صورت رفع اضطرار در وقت.

در جهت اوّل، دو نظریّه وجود دارد.

نظریّه اوّل: نظریّه مشهور: مأمور به اضطراری مجزی است و لذا در صورت رفع اضطرار در وقت، اعاده لازم نیست.