درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

نوع دوّم: بعضی از ادلّه، به لسان بدلیّت است. مثل روایت زرارة از ابی جعفر علیه السّلام. قال: قلت لابی جعفر علیه السّلام یصلّی ........ فان التیمّم احد الطّهورین. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۳ ص۶۳).

این نوع از ادلّه نیز اطلاق دارد و مقتضای اطلاق این است که انجام مأمور به واقعی اوّلی در صورت رفع اضطرار در وقت، واجب نیست.

مراد از اطلاق طبق نظر محقّق اصفهانی، اطلاق به لحاظ جمیع آثار و خواصّ است. یعنی بدلیّت تیمّم از طهارت مائیّه مقیّد به بدلیّت در بعض آثار و خواصّ نشده است. مقتضای عدم تقیید بدلیّت تیمّم به بدلیّت در بعض آثار و خواصّ این است که تیمّم وافی به تمامی خواصّ و مصالحی باشد که مبدل (طهارت مائیّه) وافی به آن است و مقتضای این نوع از وفاء، مجزی بودن مأمور به اضطراری است. و مراد از اطلاق طبق نظر محقّق فیروز آبادی، اطلاق مقامی است. یعنی مولا در این نوع از ادلّه در مقام بیان تمام وظیفه مضطرّ (فاقد الماء) است و معهذا وجوب اعاده در صورت رفع اضطرار در وقت را بیان نکرده است. این عدم بیان کاشف از این است که در صورت رفع اضطرار در وقت، اعاده واجب نیست و مأمور به اضطراری مجزی است. به عبارت دیگر، اطلاق مقامی همان عدم البیان فی مقام البیان بیانٌ علی العدم است.

و مرجع در صورت عدم اطلاق برای این نوع از ادلّه، اصالة البراءة از وجوب اعاده در صورت رفع اضطرار در وقت است چون شکّ در وجوب اعاده بعد از انجام مأمور به اضطراری، شکّ در ثبوت تکلیف است و شکّ در ثبوت تکلیف، مجرای اصالة البراءة است. (نهایة الدرایه طبع قدیم ج۱ ص۲۷۰، عنایة الاصول ج۱ ص۲۶۵).

آدرس جلسه بعد:

۱) مطارح الانظار طبع قدیم ص۲۰: هدایة فی اجزاء الامر الواقعی الاضطراری ........ المقام الثانی.

۲) محاضرات ج۲ ص۲۳۵: و الصّحیح فی المقام ان یقال انه لا اطلاق لادلّة مشروعیّة التیمّم ...... و لکن مع ذلک ذهب.