درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

با این بیان، دو کلام زیر باطل است.

الف: کلام محقّق خراسانی و محقّق حکیم. این دو محقّق معتقدند که دلیل بر عدم وجوب اعاده در صورت رفع اضطرار در وقت، اطلاق آیه است. چون آیه بواسطه‌ی اطلاق دلالت دارد بر اینکه رفع اضطرار در وقت بشود و یا نشود، اعاده واجب نیست.

علّت بطلان: شرط تمسّک به اطلاق این است که برای آیه اطلاق تحقّق پیدا کند و حال آنکه اطلاق برای آیه، منتفی است. چون مفاد آیه مبارکه با توجّه به صحیحه زراره به این صورت است: فلم تجدوا ماءً فی تمام الوقت فتیمّموا صعیدا طیّبا. بنابراین، رفع اضطرار در وقت معنا ندارد تا آیه بواسطه‌ی اطلاق شامل آن شود.

ب: کلام محقّق عراقی. این محقّق معتقد است که دلیل بر عدم وجوب اعاده در صورت رفع اضطرار در وقت، حکومت به نحو توسعه است. یعنی التیمّم احد الطّهورین بر امثال لا صلوة الّا بطهور حکومت به نحو توسعه دارد. به این معنا که دلیل اوّل، طهور در دلیل دوّم را به طهارت مائیّه و طهارت ترابیّه توسعه می‌دهد. بنابراین، شرط صلوة خصوص طهارت مائیّه نیست بلکه طهارت اعمّ است و لذا در صورت انجام صلوة با طهارت ترابیّه (تیمّم)، صلوة با شرط خودش انجام گرفته و در نتیجه، بعد از رفع اضطرار در وقت اعاده واجب نیست.

علّت بطلان: حکومت در صورتی دلیل بر عدم وجوب اعاده در صورت رفع اضطرار در وقت می‌شود که تیمّم طهارت محسوب شود برای مکلّفی که در قسمتی از وقت متمکّن از طهارت مائیّه نبوده و در قسمتی دیگر از وقت متمکّن از طهارت مائیّه شده است. و حال آنکه تیمّم برای مکلّف کذائی طهارت به حساب نمی‌آید. چون با توجّه به صحیحه‌ی زراره تیمّم منحصراً برای مکلّفی طهارت به حساب می‌آید که در تمام وقت متمکّن از طهارت مائیّه نباشد. بنابراین، حکومت نسبت به مسئله مورد بحث (رفع اضطرار در وقت) منتفی است. به بیان دیگر بحث در مکلّفی است که صلوة با تیمّم انجام می‌دهد سپس در وقت آب پیدا می‌کند. اگر تیمّم در حقّ چنین مکلّفی طهارت به حساب بیاید، حکومت به نحو توسعه صحیح است یعنی التیمّم احد الطّهورین طهور در دلیل دوّم را به طهارت مائیّه و به این تیمّم در حقّ این مکلّف توسعه می‌دهد. و حال آنکه تیمّم در حقّ این مکلّف کذائی طهارت به حساب نمی‌آید. انتهی کلام بعض اعاظم.