درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

اقول:

درباره‌ی اجزاء صلوة با تیمّم در صورت رفع اضطرار در وقت، در ابتداء نظر، دو طائفه روایت وجود دارد.

طائفه اوّل: روایاتی که دلالت بر اجزاء و عدم اعاده صلوة می‌کنند. مثل صحیحه‌ی زراره از مولا امام باقر علیه السّلام. قال: قلت لابی جعفر علیه السّلام فان اصاب الماء و قد صلّی بتیمّم و هو فی وقت قال تمّت صلاته و لا اعادة علیه. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۱۹۴َ).

طائفه دوّم: روایاتی که دلالت بر اعاده صلوة و عدم اجزاء می‌کنند. مثل صحیحه و یا حسنه یعقوب بن یقطین از مولا ابو الحسن علیه السّلام قال: سألت ابا الحسن علیه السّلام عن رجل تیمّم فصلّی فاصاب بعد صلوته ماءً أ یتوضّا و یعید الصّلوة ام تجوز صلوته قال اذا وجد الماء قبل ان یمضی الوقت توضّأ و اعاد الصّلوة فان مضی الوقت فلا اعادة علیه. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۱۹۳).

در محلّ خود اثبات شده که در صورت تنافی بین دلیلین و یا ادلّه، سه قانون طولی و مترتّب وجود دارد.

قانون اوّل: جمع عرفی.

طائفه اوّل دلالت بر عدم اعاده و طائفه دوّم امر به اعاده می‌کند. طائفه اوّل قرینه است بر اینکه امر در طائفه دوّم امر استحبابی است.

قانون دوّم: ترجیح در فرض عدم امکان جمع عرفی.

طائفه اوّل بواسطه‌ی شهرت بر طائفه دوّم ترجیح پیدا می‌کند.

قانون سوّم: تخییر در فرض عدم امکان جمع عرفی و عدم ترجیح.

در مسأله مورد بحث، نوبت به این قانون نمی‌رسد.

بعد از تقدیم طائفه اوّل، نقض بر هر دو دلیل نظریّه دوّم ظاهر می‌شود. با این بیان که اگر موضوع امر اضطراری عذر مستوعب بود و تیمّم قبل از آخر وقت جایز نبود، لازمه‌اش این بود که صلوة با تیمّم در صورت رفع اضطرار در وقت مجزی نباشد و حال آنکه طائفه اوّل دلالت بر اجزاء صلوة با تیمّم در صورت رفع اضطرار در وقت می‌کند. و تتمّة الکلام فی الفقه. (حقائق الاصول ج۱ ص۱۹۹).

جهت دوّم: اجزاء و یا عدم اجزاء مأمور به اضطراری از مأمور به واقعی اوّلی در صورت رفع اضطرار در خارج از وقت.

مأمور به اضطراری در این جهت دوّم، مجزی است.

دلیل اوّل از طرف محقّق خراسانی:

دلیل این محقّق بر اجزاء در این جهت، همان دلیلی است که این محقّق بر اجزاء در جهت اوّل ذکر فرموده‌اند. فراجع.

خلاصه‌ی دلیل:

دلیل مأمور به اضطراریبه لسان امر مقتضای اطلاق مقامی، اجزاء در صورت عدم اطلاق، اصالة البراءة از وجوب قضاء.

دلیل مأمور به اضطراریبه لسان بدلیّت مقتضای اطلاق بدلیّت و یا مقتضای اطلاق مقامی، اجزاء در صورت عدم اطلاق، اصالة البراءة از وجوب قضاء.

تبصره ......

آدرس جلسه بعد:

فوائد الاصول ج۱ ص۲۴۴: امّا المقام الاوّل فاجمال القول فیه انّه لا محیص عن الاجزاء ....... و امّا المقام الثانی.