درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

تبصره:

درباره‌ی سبب و علّت وجوب قضاء بر مکلفّ، دو احتمال است.

الف: سبب و علّت، فوت مأمور به واقعی اوّلی است مطلقا. یعنی اگر مأمور به واقعی اوّلی (صلوة با طهارت مائیّه) از مکلّف در وقت فوت شود، قضای آن بر مکلّف در خارج از وقت واجب است. اعمّ از اینکه مأمور به واقعی اوّلی، فریضه و وظیفه فعلی در حقّ مکلّف در وقت باشد (مثل مکلّفی که در وقت، متمکّن از طهارت مائیّه بوده است ولی صلوة با طهارت مائیّه انجام نداده است) و یا نباشد (مثل مکلّفی که در وقت، متمکّن از طهارت مائیّه نبوده است و لذا صلوة با طهارت مائیّه انجام نداده است).

طبق این احتمال، در مسأله مورد بحث (انجام مأمور به اضطراری در وقت و رفع اضطرار در خارج از وقت) قضاء بر مکلّف واجب است. چون مأمور به واقعی اوّلی از مکلّف در وقت فوت شده است. اگر چه مأمور به واقعی اوّلی، بخاطر عدم تمکّن از طهارت مائيّه، فریضه و وظیفه‌ی فعلی در حقّ مکلّف نبوده است.

ب: سبب و علّت، فوت مأمور به واقعی اوّلی است در صورتیکه مأمور به واقعی اوّلی، فریضه و وظیفه فعلی در حقّ مکلّف در وقت باشد. یعنی اگر مأمور به واقعی اوّلی از مکلّف در وقت فوت شود با اینکه این مأمور به، فریضه و وظیفه فعلی در حقّ مکلّف بوده، قضای این مأمور به در خارج از وقت بر مکلّف واجب است. مثل مکلّفی که در وقت، متمکّن از طهارت مائیّه بوده ولی صلوة با طهارت مائیّه انجام نداده است.

طبق این احتمال، در مسأله مورد بحث قضاء بر مکلّف واجب نیست. چون اگر چه مأمور به واقعی اوّلی از مکلّف در وقت فوت شده ولی این مأمور به، فریضه و وظیفه‌ی فعلی در حقّ مکلّف نبوده است. بنابراین، سبب و علّت قضاء تحقّق پیدا نکرده است. چون سبب و علّت قضاء، فوت مأمور به واقعی اوّلی است که این مأمور به، فریضه و وظیفه فعلی در حقّ مکلّف در وقت بوده است.

مستفاد از ادلّه‌ی قضاء (مثل من فاتته فریضة فلیقضها کما فاتته. عوالی اللئالی ج۲ ص۵۴، من لا یحضر ج۱ ص۴۹۶) همین احتمال دوّم است و لذا در مسأله‌ی مورد بحث، قضاء بر مکلّف واجب نیست.

آدرس جلسه بعد:

کفایه ج۱ ص۱۳۳: المقام الثانی فی اجزاء الاتیان بالمأمور به ......... و هذا بخلاف.