درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

دلیل سوّم:

صغریٰ: حکم به عدم اجزاء، لازمه‌اش عسر و حرج شدید است. (کمن رأی طهارة الغسالة و جواز العقد بالفارسیّة و عدم وجوب السورة و عدم نشر الحرمة بعشر رضعات فی اوائل بلوغه بواسطة تقلید او اجتهاد و عمل بتلک الوقائع فی مدّة مدیدة ........ ثمّ بدا له باجتهاد او تقلید نجاسة الغسالة ........ مطارح الانظار طبع قدیم ص۳۰).

کبری: و اللّازم منتفٍ. (عسر و حرج، در شریعت منتفی است بالضرورة).

نتیجه: فالملزوم مثله.

اشکال از طرف مرحوم شیخ:

در مراد مستدلّ از عسر و حرج، دو احتمال است.

الف: مراد، عسر و حرج شخصی است. یعنی حکم به عدم اجزاء موجب عسر و حرج برای شخص است. طبق این احتمال، حکم به اجزاء در کلیّه موارد به استناد لزوم این نوع از عسر و حرج، باطل است. چون این نوع از عسر و حرج در بعضی از موارد لازم می‌آید نه در کلیّه موارد. بنابراین، باید قائل به تفصیل شد. یعنی در موارد عسری، حکم به اجزاء و در موارد غیر عسری حکم به عدم اجزاء شود. نه اینکه به طور کلّی حکم به اجزاء شود.

ب: مراد، عسر و حرج نوعی است. یعنی حکم به عدم اجزاء موجب عسر و حرج برای نوع و غالب است. طبق این احتمال، حکم به اجزاء به استناد لزوم این نوع از عسر و حرج باطل است. چون ملاک در سقوط تکلیف (تکلیف به وجوب اعاده و یا قضاء) بالضرورة عسر و حرج شخصی است.

بنابراین، کلیّت حکم به اجزاء طبق احتمال اوّل و اصل حکم به اجزاء طبق احتمال دوّم، باطل است. علاوه بر اینکه، این دلیل به صورت علم به خلاف نقض می‌شود. بعد النّقض بصورة العلم بالخلاف فانّه یجب حینئذ نقض الآثار السابقة قطعا بما لو وقع الاعمال السابقة منه علی وجه النسیان .......