درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی حجیت مسائل علی بن جعفر (ع)

کلام ما در بررسی روایاتی بود که از امام کاظم توسط علی بن جعفر نقل شده؛ طریق مرحوم صدوق گذشت و طریق نجاشی هم بررسی شد. طریق سوم طریق شیخ است و مفصل.

طریق چهارم طریق عبد الله بن جعفر حمیری است در قرب الاسناد آورده است در صفحه 261؛

حدثنا عبد الله بن الحسن العلوی (که لم یوثق) عن جده علی بن جعفر،[1] یعنی واسطه حمیری در این نقل یکی است قال سألت اخی موسی بن جعفر

اشکال اول عبد الله بن الحسن است که توثیق نشده است، اشکال دوم بین مرحوم حمیری تا علی بن جعفر واسطه بوده و حذف شده است و اشکال سوم طریق به علی بن جعفر در قرب الاسناد مبوب است در حالی که وسائل و بحار از غیر مبوب نقل می‌کنند و این ها دو کتاب است، لذا سند حمیری دچار مشکل است.

طریق چهارم، طریق مرحوم مجلسی در بحار است؛ جلد ۱۰ صفحه ۲۴۹ [2]

باب ما وصل الینا من اخبار علی بن جعفر عن اخیه موسی بغیر روایة الحمیری نقلناها مجتمعة لما بینها و بین اخبار الحمیری من اختلاف یسیر

اخبرنا احمد بن موسی بن جعفر بن ابی العباس حدثنا ابو جعفر ابن یزید بن النضر الخراسانی من کتابه فی جماد الآخرة سنة احدی و ثمانین و مأتین، قال حدثنا علی بن الحسن ابن علی بن عمر بن علی بن الحسین ابن علی بن ابی طالب، عن علی بن جعفر بن محمد عن اخیه موسی بن جعفر

سه واسطه است و این طریق باید وسائط بیشتر باشند و طریق مرسله است، و تمام رواة سه گانه مجاهیل هستند و مشخص نیست چه کسانی هستند و قائل قول اخبرنا احمد بن موسی کیست؟ و مشخص نیست.

طریق شیخ صدوق و نجاشی تا الان فقط درست بوده است.

نقل شیخ طوسی در فهرست

علی بن جعفر؛ اخو موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب: جلیل القدر ثقة و له کتاب المناسک و مسائل لاخیه موسی الکاظم علیه السلام ساله عنها[3]

اخبرنا بذلک جماعة عن محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق) عن ابیه (پدر شیخ صدوق) عن محمد بن یحیی عن العمرکی الخراسانی البوفکی عن علی بن جعفر عن اخیه موسی الکاظم

این همان طریق صدوق است با واسطه پدر شیخ صدوق.

طریق دیگر شیخ

ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه عن ابیه عن سعد و الحمیری و احمد بن ادریس و علی بن موسی عن احمد بن محمد عن موسی بن القاسم البجلی

مجلسی اول می‌فرماید؛ و ما کان من طرقه (طرق مرحوم صدوق) بواسطة الشیخ ایضا خمسه که اربعة صحاح هستند و یکی از آنها حسن است که چهار تا از آنها با صدوق مشترک است.

شیخ طریق دیگری هم دارد که علی بن موسی کمدانی در آن وجود دارد و این شخص توثیق ندارد و کلینی بوسیله او آن احمد بن محمد بن عیسی نقل می‌کند پس در یکی از طرق شیخ در فهرست وجود دارد و مشایخ بلاواسطه کلینی اگر توثیق شوند باز هم صحیح است.

رجال سند شیخ طوسی در فهرست اشکالی ندارد.

صاحب وسائل کتب معتبره ای که از آنها نقل کرده در خاتمه بیان کرده است و از جمله کتاب علی بن جعفر و در فایده رابعه اینطور می‌گوید که؛ فی ذکر الکتب المعتمده التی نقلت منها احادیث هذا الکتاب و شهد بصحتها مؤلفوها و غیرهم و قامت القرائن علی ثبوتها و تواترت عن مولفیها او علمت صحة نسبتها الیهم بحیث لم یبق فیها شک و لا ریب کوجودها بخطوط اکابر العلماء و تکرر ذکرها فی مصنفاتهم و شهادتهم بنسبتها و موافقة مضامینها لروایة الکتب المتواتره او نقلها بخبر واحد محفوف بالقرینه و غیر ذلک و در شماره ۲۵ کتاب علی بن جعفر را ذکر می‌کند که اینقدر محکم درباره آنها صحبت کرد. و در فائده خامسه طریق خود را ذکر می‌کند و چند طریق به شهید ثانی دارد و دو طریق معتبر از شهید ثانی به شیخ طوسی دارد و بعد از نقل این دو طریق معتبر می‌فرماید: و قد عرف من ذلک الطریق الی الکلینی و الصدوق و الحسن بن محمد الطوسی و احمد بن ابی عبد الله البرقی و محمد بن حسن الصفار و عبد الله بن جعفر الحمیری و سعد بن عبد الله و فضل بن شاذان و محمد بن مسعود عیاشی و ..... و طرق به اینها نیز مشخص می‌شود و در برخی از طرق ایشان به شهید ثانی مجلسی ثانی هم هست که طریق دهم است که صحیح است ولی طریق مجلسی با این طریق که صاحب وسائل از مجلسی نقل می‌کند متفاوت است. صاحب وسائل به مرحوم مجلسی اجازه نقل داده است و از جمله وسایل را اجازه داده است.

آیت الله شبیری اشکال می‌کنند: ان الطرق المذکوره فی خاتمة الوسائل الی روایات شیخ طوسی لایکفی فی اعتبار نسخ مصادر الوسائل. ایشان بحث نسخه ای مطرح می‌کنند.

بیان استاد: برخی می‌گویند که نیاز بررسی سندی کتاب علی بن جعفر نداریم؛ چون از عبارات شیخ و نجاشی و غیره استفاده می‌کنیم که ایشان کتابی داشته و مسائلی جمع کرده است و از امام کاظم علیه السلام پرسیده و کتاب از مشهورات است و دست بردن در این کتاب معنایی نداشته است پس ما نیاز به بررسی سندی نداریم و حذف وسائط توسط حمیری بخاطر قلت واسطه بوده است و اصل کتاب مسلم است و سند نیاز ندارد و حرف قابل توجهی است.

آقای شوپایی: همه نسخه ها اینطور نیست.

اشکال به طریق صدوق به طریق نجاشی هم هست پس طریق اول و دوم با اینکه مععب هستند نمی‌شود روایات وسائل و بحار را به آن نسبت داد. پس دیگر روایات کتاب علی بن جعفر مؤید است اما آیت الله خویی از آن به صحیحه علی بن جعفر اشاره می‌کنند و به آن احتمالات اعتنایی نمی‌کنند.