درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / جمع‌بندی روایات پیرامون استقلال دختر (مدخوله دُبراً) در ازدواج

بحث ما به این مسأله رسید که وطی دبر جایز است یا نه و وطی دبر باعث می‌شود فرد ثیب بشود که در نکاح اذن او به دست خودش باشد یا نه؟

برخی روایات دال بر جواز بودند؛

روایات جواز به دو روایت اشاره کردیم، روایت دوم برخی معتبره می‌دانند؛

[۲۵۲۶۰] ۲ ـ وعنه، عن علی بن اسباط، عن محمد بن حمران، عن عبدالله بن أبی یعفور

سألت أبا عبدالله علیه‌السلام عن الرجل یأتی المرأة فی دبرها؟ قال: لا بأس إذا رضیت قلت: فأین قول الله عزّ وجلّ: (﴿فأتوهن من حیث امرکم الله﴾[1] ) قال: هذا فی طلب الولد، فاطلبوا الولد من حیث امرکم اللهان الله تعالی یقول: (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنی شئتم﴾[2] ).[3]

علی بن اسباط فتحی بوده است، اما مرحوم آیت الله خویی معتبر می‌دانند چون نجاشی وی را توثیق کرده است و به نظر ما رجع عن الوقف و ثقه است، محمد بن حمران هم جزما ثقه است.

تقریب روایت دوم؛

آیه قبل آن آیه حیض بوده است

﴿وَیسْأَلُونَک عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًی فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّیٰ یطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیثُ أَمَرَکمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ﴾[4]

از تو درباره عادت ماهانه مي‌پرسند. بگو: «اين حالت، ناراحتي و اذيتي را به‌همراه دارد آن‌هم بيشتر برای زنان! پس در دوره عادت ماهانه به‌طرف همسرانتان نرويد؛ يعني با آنان نزديكي نكنيد تا پاک شوند. وقتي هم غسل كردند، مي‌توانيد مطابق سفارش خدا با آنان هم‌بستر شويد.* اگر هم احیاناً در دوره عادت ماهانه نزديكي كرده‌ايد، توبه كنيد كه خدا توبه‌كنندگان و پاكيزگان را دوست دارد.»(۲۲۲)

جایی که خداوند متعال امر دارد قبل است و حضرت طلب فرزند را قید می‌دانند و در انتها حضرت جواز را مطرح می‌کنند، آتوهن امر بعد از حظر است و برخی اباحه و برخی استحباب را استفاده کرده‌اند. این بیان در دو آیه است که ۲۲۲ و ۲۲۳ سوره بقره است.

بیان آیت الله خویی

برخی قصد استفاده جواز وطی دبر را از این آیه داشتند، کهانی را مکانیه دانستند و شامل دبر هم می‌شود، ولی به نظر ما انی در این آیه زمانیه است؛ چون آیه قبل زمان حیض را استثناء کرده است و زمان طهر را جایز دانسته است، و عام و خاص مطلق است نسائکم حرث لکم یعنی در همه زمان‌ها جز زمان حیض و آیه بعد حمل بر زمان می‌شود و نظارتی بر مکان ندارد و آنچه منع شده ترک وطی در زمان حیض است، و بر فرضانی مکانیه باشد، آیا هر مکان استفاده می‌شود؟ در فم و گوش و بقیه مکان‌ها دلالت دارد؟ و کلمه حرث دال بر قبل است چون حرث یعنی کاشتنی که بناست درو شود اما وطی در دبر که زمینه برداشت محصول نیست، اگر مولا دانه‌ای برای کاشتن به عبد خود بدهد این عبد در دریا که نمی‌کارد بلکه جایی می‌گذارد که امکان محصول دادن داشته باشد. و آیت الله خویی به معتبره عبد الله بن ابی یعفور استدلال می‌کنند و در نهایت آیت الله خویی جواز به شرط رضایت دختر می‌دانند.

روایت سوم

[۲۵۲۶۱] ۳ ـ وعنه، عن موسی بن عبد الملک، عن الحسین بن علی بن یقطین، وعن موسی بن عبد الملک، عن رجل قال: سألت أبا الحسن الرضا ‌السلام عن اتیان الرجل المرأة من خلفها؟ فقال: أحلتها آیة من کتاب الله، قول لوط: (﴿هؤلاء بناتی هنّ أطهر لکم﴾[5] ) وقد علم انهم لا یریدون الفرج.[6]

و بوسیله استصحاب احکام شرایع سابقه حکم را جاری می‌دانیم.

روایت چهارم

[۲۵۲۶۲] ۴ ـ وعنه، عن ابن فضال، عن الحسن بن الجهم، عن حماد بن عثمان قال: سألت أبا عبدالله علیه‌السلام وأخبرنی من سأله عن الرجل یأتی المرأة فی ذلک الموضع؟ ـ وفی البیت جماعة، ـ فقال لی ورفع صوته: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: من کلف مملوکه ما لا یطیق فلیعنه، ثم نظر فی وجه أهل البیت ثم أصغی إلی فقال: لا بأس به.[7]

ظاهراً دال بر جواز است.

روایت پنجم

[۲۵۲۶۳] ۵ ـ وعنه، عن معاویة بن حکیم، عن أحمد بن محمد، عن حماد بن عثمان، عن ابن أبی یعفور قال: سألت أبا عبدالله علیه‌السلام عن الرجل یأتی المرأة فی دبرها؟ قال: لا بأس به.[8]

و ادله جواز فرض رضایت را بیان می‌کنند و روایت ششم به بعد مطرح خواهد شد.