درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1401/11/10
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی روایات پیرامون حکم وطی از دُبر
کلام ما در روایاتی بود که مجوز وطی در دبر بودند چند روایت خوانده شد و در بین این روایات صحیحه و موثقه بود و موثقه قیدان رضیت داشت. پس تا اینجا روایت صحیحه بوسیله موثقه مقید به قید رضایت می‌شود و ان لم ترض جایز نیست.
سه روایت صاحب وسائل از تفسیر عیاشی نقل می‌کند.
از عبد الله بن ابی یعفور سه روایت خواهد آمد که مضامین سؤال یکی است و الفاظ متفاوت است، حقیر احتمال می‌دهم ایشان یک سؤال کرده ولی به سه صورت نقل به مضمون شده است و الا بعید است ایشان سه مرتبه یک مطلب را سؤال کند.
[۲۵۲۶۸] ۱۰ ـ محمد بن مسعود العیاشی فی (تفسیره): عن عبدالله بن أبی یعفور قال: سألت أبا عبدالله علیه‌السلام عن اتیان النساء فی اعجازهن؟ قال: لا بأس به، ثم تلا هذه الآیة (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنی شئتم﴾[1] ) قال: حیث شاء. [2]
عجز: پشت سر و عقب نه اینکه از عقب به قبل دخول کند.
آیت الله خویی و برخی دیگر این روایت را مرسله می‌دانند و مرسلات عیاشی وجه خاصی برای وثاقت ندارد.
[۲۵۲۶۹] ۱۱ ـ وعن زرارة، عن أبی جعفر علیه‌السلام فی قول الله عزّ وجلّ: (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم﴾[3] ) قال: حیث شاء.[4]
حیث شاء: به هر شکلی بخواهد
و آیت الله خویی می‌فرمایند: این روایت مرسله است و قابل اخذ نیست و الا روایت ظهور خوبی در جواز دارد، و به قرینه آیه حیث مکانیه است و یکی از مکان‌ها دبر است. کسی تردیدی ندارد که مراد مکان خارجی نیست و حداقل به قرینه روایات دیگر که در ذیل این آیه روایات دبر مطرح شده مراد از حیث مکان‌های خارجی نیست.
[۲۵۲۷۰] ۱۲ ـ وعن عبد الرحمن بن الحجاج قال: سمعت أبا عبدالله علیه‌السلام وذکر عنده إتیان النساء فی ادبارهن فقال: ما اعلم آیة فی القرآن احلت ذلک الا واحدة (﴿انکم لتأتون الرجال شهوة من دون النساء﴾[5] ) الآیة.[6]
چرا در نساء بدنبال اطفاء غریزه شهوانی وطی در دبر نیستید و حضرت اتیان النساء را جایز می‌دانند، دلالت این روایت هم مشکل است؛ چون این روایت ظهور روایات دیگر را در آیه نسائکم حرث لکم زیر سؤال می‌برد در حالی که ظهور آن آیه مبارکه در جواز ثابت شده است و در دلالت حصر حضرت خدشه می‌شود مگر اینکه از ظهور آن روایت دست برداریم و این روایت بخاطر تعارض با دیگران قابل اخذ نیست.
و حضرت پاسخ سؤال را می‌دهند و رضایت شرط می‌کنند چون در نسائکم حرث لکم مثل زمین از هر بخش آن می‌شود استفاده شود.
پس این روایت اگر سندا مشخص باشد دلالت بر جواز در دبر زنان ندارد.
اگر حضرت من ادبار می‌گفتند، وطی قبل از پشت می‌شود ولی حضرت فرمودند فی دبر یعنی در دبر از پشت.
بحثی در تفسیر عیاشی
شیخ عادل هاشم بحث خوبی در این تفسیر انجام دادند؛
اصل تفسیر عیاشی که از تفاسیر قدیم است و به قولی از اولین مصنفات تفسیری است که به دست ما رسیده، بزرگان دیگر هم آن را نقل کردند و سند خود را به آن رساندند، صاحب تفسیر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش سلمی سمرقندی ابو النضر معروف به عیاشی است. این تفسیر را حتی اهل سنت هم به آن اهتمام داشتند، حاکم حسکانی از مؤلفین قرن پنجم در کتاب شواهد التنزیل از این کتاب نقل می‌کند. شواهد التنزیل آیاتی که در شأن امیر المومنین علیه السلام بیان شده نقل کرده است و تفسیر خوبی است الا اینکه در چند جا خطاهای عجیبی دارد، مثل اینکه العیاذ بالله شراب خوردن توسط معصوم علیهم السلام را مطرح می‌کند و اگر آن خطاها را کنار بگذاریم خوب است، کسی که برای جا زدن خطای بزرگ سعی می‌کند در ضمن هزار فایده یک خطا را جا می‌اندازد و به نظرم کتاب خطرناکی است اگرچه که خیلی‌ها آن را تحسین می‌کنند و همان خطاها ما را در عدم کفایت آن تفسیر کافی است و حاکم حسکانی سند خود را به تفسیر عیاشی نقل می‌کند و هم سند عیاشی را تا تمام نقل می‌کند، عیاشی هم جزء قدماست. شیخ طبرسی م.۵۴۸ هم از این تفسیر نقل می‌کند و به اسم کتاب و مؤلف در برخی موارد تصریح می‌کند پس این کتاب با سند در اختیار حاکم حسکانی و شیخ طبرسی بوده است و لااقل بخشی از آن به صاحب مجمع رسیده است. ما هم این‌ها را عرض می‌کنم ولی متأسفانه آنچه که بین ما وجود دارد اسانید وجود ندارد الا اینکه در اکثر موارد راوی از معصوم علیه السلام ذکر شده است و سومین نفری که از این تفسیر نقل می‌کند، سید علی بن موسی بن طاووس است، در کتاب سعد السعود در تفسیر آیه ۳۲ سوره مبارکه فاطر صفحه ۷۲ که یک مورد با سند عیاشی نقل می‌کند و جلسه بعد درباره مؤلف و مقدار اعتبار کتاب بحث می‌کنیم.[7]
