درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1401/11/16
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی روایات پیرامون حکم وطی از دُبر
کلام در ذکر ادله‌ای بود که قائل به جواز وطی در دبر شد، در این زمینه چند دلیل خواندیم و به سه روایت از تفسیر عیاشی رسیدیم و سند و دلالت آنها را بررسی کردیم و گذشت.
موثقه هشام بن سالم؛ در ادامه به موثقه هشام بن سالم می‌رسیم، در این موثقه اینگونه آمده است که:
[۲۲۵۳] ۶ ـ وعنه، عن محمّد بن عبدالله بن زرارة، عن محمّد بن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبدالله (علیه السلام)، فی الرجل یأتی المرأة فیما دون الفرج وهی حائض، قال: لا بأس إذا اجتنب ذلک الموضع.[1]
سند شیخ تا علی بن فضال: ما اخبرنی به جماعة عن ابی محمد هارون بن موسی تلعکبری عن ابی العباس احمد بن محمد بن سعید که توثیق دارد لذا سند شیخ به علی بن حسن الفضال صحیح است و به اعتبار خود ابن فضال ثقه است لذا روایت موثقه است.
در این روایت به مفهوم اولویت اخذ می‌کنند و می‌گویند اگر در حائض وقتی جایز باشد در غیر ایام حیض به طریق اولی جایز است و در حیض مراد از فرج چیست؟ اعم از قبل و دبر است.
دون الفرج؛ طبق معنای فوق در ایام حیض وطی در دبر و قبل جایز نیست فلذا مراد از دون الفرج غیر از قبل و دبر است. به نظر بنده و لو آیت الله شبیری بحث دلالی این روایت را کنار زدند اما بنظر می‌رسد برخی موارد دیگر بحث مفهوم اولویت است، ولی بحث این است که مراد از فرج این است که ما فرج را دون القبل در نظر بگیریم و غیر فرج را دبر و غیر آن بدانیم اما طبق مبنای حقیر چنین مفهومی برداشت نمی‌شود.
البته نافی فرض ما هم نیست چون فرض حائض است و فرض ما در غیر ایام حیض است پس روایت نه مثبت جواز است و نه نافی جواز وطی در دبر است ولی آیت الله شبیری این روایت را در جلد ۴ کتاب نکاح صفحه ۱۰۳ بیان می‌کنند.
اشکال حکمی: ممکن است گفته شود چون در ایام حیض استمتاع از قبل امکان ندارد از دبر جایز است، ولی در غیر ایام حیض وقتی از قبل جواز استمتاع است وطی در دبر جایز نیست و اینگونه مفهوم برداشت شود.
پس وطی در دبر فی الجمله هم ثابت نیست چون دلیل اخص از مدعاست.
روایت دوم؛ روایت در تهذیب آمده است
[۲۵۲۴۸] ۱ ـ محمد بن الحسن بإسناده، (عن أحمد بن محمد بن عیسی)، عن معمر بن خلاد قال: قال لی أبو الحسن علیه‌السلام: أی شیء یقولون فی اتیان النساء فی اعجازهن؟ قلت: انه بلغنی ان أهل المدینة لایرون به باسا فقال: ان الیهود کانت تقول: إذا أتی الرجل المرأة من خلفها خرج ولده احول فأنزل الله عزّ وجلّ (نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم) من خلف او قدام خلافا لقول الیهود، ولم یعنَ فی ادبارهن.[2]
وبإسناده عن محمد بن أحمد بن یحیی، عن معاویة بن حکیم، عن معمر بن خلاد، عن الرضا علیه‌السلام، نحوه.
در سند دیگر در تهذیب بجای اهل مدینه اهل الکتاب ذکر شده؛ آیت الله شبیری می‌فرمایند اهل کتاب صحیح نیست، چون در ذیل روایت حضرت به اشتباه در فهم آیه قرآن اشاره می‌کنند و نمی‌تواند ناظر به کلام اهل کتاب باشد و مراد از اهل مدینه مالک و اطرافیان اوست که وطی در دبر را جایز دانستند و به همین آیه استدلال کردند. (عموم اهل سنت وطی در دبر را حرام می‌دانند و اکثر شیعه جایز می‌دانند و در نهایت در تعارض بین ادله مجوزه و مانعه قول ادله جواز مقدم می‌شود به دو جهت؛ موافقت با مشهور علمای شیعه و مخالفت با عامه است و در نهایت قید خواهیم زد که اگر زن راضی باشد و اگر راضی نباشد جایز نیست).
آیت الله خویی
در این روایت حضرت قول اهل مدینه را رد می‌کنند یعنی امام با این فرمایش اثبات بأس و حرمت می‌کنند و روایت محرمه است و مجوزه نیست. و حضرت نسائکم حرث لکم ناظر به دبر نیست و جوازی ندارد و اگر جایز بود حضرت باید به دلیلی استدلال می‌کردند که دبر را شامل شود پس جواز در نظر اهل مدینه این است که این کار حرام است.
اشکال
روایت ناظر به ما نحن فیه نیست؛ بلکه بحث دخول در قبل از عقب است، شاهد قضیه بحث تولد بچه چپ چشم است و حاملگی محل کلام است.
ولی آیت الله خویی و شبیری جزء روایات محرمه آورده‌اند. امام علیه‌السلام قول اهل مدینه را رد کردند و اثبات بأس کردند.
حضرت می‌پرسند فی عجز حکم چیست؟
راوی: اهل مدینه گفتند اشکالی ندارد
حضرت: یهود اشکال می‌گیرند ولی آیه ناظر به ادبار نیست. (آیت الله شبیری از همین بخش برداشت می‌کنند چون در دبر اشکال دارد آیه به این بخش نظارتی ندارد).
