درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1401/11/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی روایات پیرامون حکم وطی از دُبر
کلام ما در این بود که وطی در دبر جایز است یا خیر؟
روایت شیخ طوسی بیان شد که سند آن صحیح است ولی درباره معمر بن خلاد فیه شیء است.
[۲۵۲۴۸] ۱ ـ محمد بن الحسن بإسناده، (عن أحمد بن محمد بن عیسی)، عن معمر بن خلاد قال: قال لی أبو الحسن علیه‌السلام: أی شیء یقولون فی اتیان النساء فی اعجازهن؟ قلت: انه بلغنی ان أهل المدینة لایرون به باسا فقال: ان الیهود کانت تقول: إذا أتی الرجل المرأة من خلفها خرج ولده احول فأنزل الله عزّ وجلّ (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم﴾[1] ) من خلف او قدام خلافا لقول الیهود، ولم یعن فی ادبارهن.[2]
آیت الله خویی می‌فرمایند: سند این روایت معتبره است و به مبانی ایشان می‌فرمایند یک روایت دال بر حرمت است و آن همین روایت است، و شاید چون روایات دیگر سندا مشکل دارند این یک روایت را آورده‌اند.
فإن إنکاره (علیه السلام) لنفی أهل المدینة البأس عنه، وتفسیره للآیة الکریمة بأنّ المراد إتیانهن من خلف أو قدّام لا وطؤهن فی أدبارهن، یکشف عن ثبوت البأس فیه کما هو واضح. موسوعه آیت الله خویی جلد ۳۲ صفحه ۱۰۹.[3]
ما گفتیم چنین استفاده‌ای نمی‌شود.
آیت الله حکیم در مستمسک عروه جلد ۱۴ صفحه ۶۳:
لکن الأول إنما یدل علی قصور الآیة عن الدلالة علی الجواز، ولعل أهل المدینة یستدلون بها علیه، فأراد (علیه السلام) بیان بطلان استدلالهم، فلا یدل علی الحرمة. وأما الثانی: فضعیف السند. وأما غیره من النصوص: فهو قاصر السند، بل بعضها قاصر الدلالة. ولو سلمت الدلالة فی الجمیع، فلا تصلح لمعارضة ما هو نص فی الجواز مما عرفت، بل الجمع بینها یقضی بالحمل.[4]
پس این آیه دخلی در وطی در دبر ندارد و روایت ساکت از جواز و عدم جواز است و اشکال به آقای حکیم هم مورد اشکال است که بیان حضرت در مقام نقد یهود است نه اینکه اهل مدینه را رد کنند. و حضرت می‌فرمایند از این آیه جواز وطی در قبل بوسیله اقدام از عقب و پشت است. این روایت تعلیمی است و افتائی نیست. ولی لازم نیست همه مطلب در یک جلسه باشد.
سلمنا که از این روایت استفاده حرمت بشود جمع آن با روایات مجوزه بیان خواهد شد.
[۲۵۲۴۹] ۲ ـ وعن أحمد بن محمد، عن العباس بن موسی، عن یونس او غیره، عن هاشم بن المثنی، عن سدیر قال: سمعت أبا جعفر علیه‌السلام یقول: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: محاش النساء علی امتی حرام.[5]
شیخ طوسی نقل می‌کند و بخاطر عن یونس او غیره روایت مرسله است.
محاش: پشت سر
سندا مشکل دارد ولی دلالت خوبی دارد. برخی مثل سید صادق روحانی جلد ۲۱ صفحه ۷۹ می‌فرمایند:
وفی دلالة خبر سدیر ومرسل الصدوق تأمل، إذ المحاش لیس بمعنی الدبر، بل هو فی اللغة بمعنی المتاع والاثاث[6]
اشکال استاد: برخی از بزرگان بمعنای دبر معنا کردند (ولی آن کتب لغتی که من دیدم محاش بمعنای دبر نبود). اما اگر بمعنای متاع و اثاث باشد روایت معنایی ندارد و برخی این روایت را منشأ تفصیل قرار دادند که در این امت وطی در دبر جایز نیست ولی در امم دیگر جایز بوده.
امتی یعنی: مزدوجین امت من.
[۲۵۲۵۰] ۳ ـ وعنه بإلاسناد عن هاشم وابن بکیر، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال هاشم: (لا تعری ولا تفرث)، وابن بکیر قال: لا یفرث أی لا یأتی من غیر هذا الموضع.[7]
لاتعری یعنی خانم نباید برهنه باشد، لاتفرث هم یعنی غیر از فرج نیا و از طرف جلو بیا.
این روایت هم ناظر به بحث ما نیست.
[۲۵۲۵۱] ۴ ـ محمد بن یعقوب، عن الحسین بن محمد، عن معلی بن محمّد، عن الحسن بن علی الوشاء، عن ابان، عن بعض أصحابه، عن أبی عبدالله علیه‌السلام، قال: سألته عن اتیان النساء فی أعجازهن؟ قال: هی لعبتک فلا تؤذها.[8]
بخاطر بعض اصحابه مرسله است اما چون ابان جزء اصحاب اجماع است روایت مشکلی ندارد.
زن وسیله لذت توست و اذیتش نکن، این روایت ناهی در فرض اذیت است که با قول ما موافق است.
[۲۵۲۵۲] ۵ ـ محمد بن علی بن الحسین قال: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: محاش نساء امتی علی رجال امّتی حرام.[9]
مرسله است و دلالت آن بحث شد. امام خمینی در مرسلات صدوق تفصیل می‌دهند که اگر با لفظ روی باشد خیر ولی اگر با قال باشد بله ولی ما در این مسأله تابع آیت الله خویی هستیم که مرسلات صدوق را به هر لفظی معتبر نمی‌دانند.
[۲۵۲۵۳] ۶ ـ علی بن إبراهیم فی (تفسیره): قال: قال الصادق علیه‌السلام فی قوله تعالی: (﴿فأتوا حرثکم أنی شئتم﴾) أی متی شئتم فی الفرج والدلیل علی قوله فی الفرج قوله تعالی: (﴿نساؤکم حرث لکم﴾ [10] ) فالحرث الزرع فی الفرج فی موضع الولد.[11]
_ تفسیر علی بن ابراهیم مؤید است.
این روایت سندا مشکل دارد و این آیه را ناظر به وطی در دبر نمی‌داند و ساکت از جواز و عدم جواز است.
[۲۵۲۵۴] ۷ ـ محمد بن مسعود العیاشی فی (تفسیره): عن صفوان بن یحیی، عن بعض أصحابنا قال: سألت أبا عبدالله علیه‌السلام عن قول الله عز وجل: (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم﴾ [12] )؟ قال: من قدامها ومن خلفها فی القبل.[13]
_ تفسیر عیاشی حداکثر مؤید است.
[۲۵۲۵۵] ۸ ـ وعن زرارة، عن أبی جعفر علیه‌السلام، قال: سألته عن قول الله عزّ وجلّ: ﴿(نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنّی شئتم﴾[14] )؟ قال: من قبل.[15]
این روایت را تفسیر عیاشی هم آورده است.
[۲۵۲۵۶] ۹ ـ وعن أبی بصیر، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: سألته عن الرجل یأتی أهله فی دبرها، فکره ذلک وقال: وایاکم ومحاش النساء وقال: انما معنی (﴿نساؤکم حرث لکم فأتوا حرثکم أنی شئتم﴾ [16] ) أی ساعة شئتم.[17]
این‌جا حضرت محاش را دبر معنا کردند و قرینه روایات محاش است.
اگر معصوم با این بیان آیه را ناظر به دبر ندانند، حداکثر قصد دارند بگویند آیه امر به دبر نکرده است و در مقام نفی استحباب و وجوب وطی در دبر هستند.
[۲۵۲۵۷] ۱۰ ـ وعن الفتح بن بزید الجرجانی قال: کتبت إلی الرضا علیه‌السلام فی مثله، فورد الجواب: سألت عمن آتی جاریة فی دبرها؟ والمرأة لعبة الرجل فلا تؤذی، وهی حرث کما قال الله.[18]
سندا مرسله است. حرث هم کنایه از قبل است و فلاتؤذی ناظر به اذیت همسر در وطی در دبر است.
[۲۵۲۵۸] ۱۱ ـ وعن (زید بن ثابت) قال: سأل رجل أمیر المؤمنین علیه‌السلام أتؤتی النساء فی أدبارهن؟ فقال: سفلت، سفل الله بک أما سمعت یقول الله: (﴿أتاتون الفاحشة ما سبقکم بها من أحد من العالمین﴾[19] )[20]
سفلت: حرف پستی زدی و حضرت استدلال به این آیه کردند که ناظر به قوم لوط است و آیه ارتباط این آیه را با بحث مطرح می‌کنند و یعنی در ناحیه زن ها و مرد ها در ناحیه دبر نباید باشد ولکن سند روایت مشکل دارد.
جمع‌ها هم آیت الله خونساری در جامع المدارک جلد ۴ صفحه ۱۴۷، مرحوم آیت الله خویی و دیگران هم بیان می‌کنند که در جلسه بعد مطرح می‌کنیم و بحث در این مسأله تمام خواهد شد.[21]
