درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1401/11/30
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی حکم وطی الحائض دبرا
یکی از مسائلی که مرحوم صاحب عروة مطرح کردند مسأله دوم در باب است، پس از بیان اینکه وطی در دبر دائر مدار رضایت زن است، این بحث مطرح می‌شود که؛ آیا در ایام حیض وطی در دبر جایز است یا خیر؟
سپس بحث می‌کنیم که وطی در دبر زائل کننده بکارت است یا خیر.
قد مر فی باب الحیض الاشکال فی وطی الحائض دبرا و ان قلنا بجوازه فی غیر حال الحیض[1]
صاحب عروة ملازمه جواز در حال حیض و جواز در غیر زمان حیض را نفی می‌کنند، ممکن است در غیر حال حیض قائل به جواز شویم در حالی که در حال حیض قائل به جواز نباشیم.
مثلاً مرحوم صاحب عروة وطی در دبر را جایز می‌دانند اما در خصوص حائض قائل به حرمت هستند به تعبیر اشکال دارند و مثل سید مرتضی به حرمت تصریح دارد. پس از این می‌فهمیم نزد سید مرتضی وطی در دبر مطلقاً حرام است. و صاحب عروة با عبارت اشکال بنابر احتیاط واجب جایز نمی‌دانند.
اجماع و شهرت قائم بر جواز هستند، و بنده به تبع آیت الله شبیری اقوال برخی را ذکر می‌کنم.
شیخ طوسی در خلاف: ما بین السرة و الرکبة (ناف تا زانو) غیر الفرج فیه خلاف فعندنا انه لا بأس به و اجتنابه افضل دلیلنا ان علیه اجماع الفرقه[2]
برخی تعبیر به مذهبنا دارند؛ صاحب جواهر تعبیر شهرت دارد، کادت تکون اجماعا و کذا یجوز الوطی فیما بینهما ای السرة و الرکبة حتی الوطی فی الدبر عدا المشهور فی الجملة شهرة کادت تکون اجماعا.
استشهاد کنیم به کلام فقهاء در تحریم غیر موضع دم (فرج)، و بسیار حرمت علی الاطلاق را بیان کردند. سید مرتضی قائل به حرمت استمتاع ما بین السرة و الرکبة است یعنی از زانو تا ناف در حال حیض تمتعات جایز نیست.
آیت الله شبیری: البته فتوای سید مرتضی در مسأله به دست ما نرسیده اما محقق در معتبر، علامه در مختلف نقل کردند و ظاهراً در شرح الرسالة سید بوده است.
ابن ادریس هم از مسائل الخلاف سید مرتضی همین مطلب را نقل کرده است و شاید مسائل الخلاف همان شرح الرسالة باشد که هیچکدام از آنها در دسترس ما نیست.
مرحوم محقق اردبیلی در مجمع الفائده و البرهان، تمایل به قول سید مرتضی پیدا کرده و تمتع بین السرة و الرکبة را حرمتش را غیر بعید دانسته، اما اکثر فقهاء بین السرة و الرکبة را حرام نمی‌دانند و نهایت قبل و دبر را حرام کردند. (کتاب نکاح جلد چهارم صفحه ۱۷۵)
هدایه صدوق؛ متی ما اغتسلت علی ذلک حل لزوجها ان یأتیها[3]
مقنع صدوق: اذا وقع الرجل علی امرأة و هی حائض فان علیهان یتصدق[4]
آیت الله شبیری: اتیان و وقوع هم در قبل به کار می‌رود و هم در دبر و کسی از این الفاظ اختصاص به قبل را نمی‌فهمد پس حرمت در قبل و دبر از کلام صدوق استفاده می‌شود.
ایشان سپس از المقنعه شیخ مفید، الجمل و العقود شیخ، مراسم مرحوم سلار، اشاره السبق حلبی، جامع یحیی بن سعید حلی، مبسوط شیخ طوسی و محرر ابن فهد حلی تعبیر می‌کنند که؛ یحرم علی زوجها وطئها و وطی در قبل و دبر اطلاق می‌شود.
در انتصار سید مرتضی، المهذب البارئ ابن فهد حلی، غنیة سید بن زهره؛ وطی حائض کفاره دارد، پس حرام است و شامل قبل و دبر هم می‌شود. کفاره کاشف حرمت است.
و لو عده بسیاری همچون شیخ طوسی، مرحوم شیخ طبرسی، مرحوم راوندی، مرحوم علامه حلی، مرحوم محقق کرکی و قوی متأخرین قائل به جواز هستند، اما عده‌ای هم قائل به حرمت هستند.
حال ادله چه می‌گوید؟
حداقل در محل نزاع شش دسته روایت وجود دارد؛
دسته اول: موضع دم (قبل) در ایام حیض حرام است.
دسته دوم: فرج حرام است (فرج به قبل گفته می‌شود یا شامل دبر هم می‌شود)
دسته سوم: روایات ناهی از عناوینی که اطلاق آن عناوین شامل مبادرت در دبر نیز می‌شود، مثل امر به اعتزال (عن القبل و الدبر و بین السرة و الرکبة). نهی از ایقاب قبلاً و دبرا، نهی از مقاربت و قرب من القبل و الدبر، نهی از جماع، غشیان، اتیان، مواقعه و وقوع علی الاهل، نهی از وطی، بین الفخذین.
دسته چهارم: روایاتی که مطلق استمتاع بین السرة و الرکبة را نهی کرده است.
دسته پنجم: روایاتی که پوشیدن درع را دستور داده است و درع جلو و پشت سر را می‌پوشانده.
دسته ششم: روایاتی که هر نوع استمتاعی را نهی کرده است.
